ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

Λειτουργίες παράφρασης

 

· Παραλληλισμός

- αναδομητικός

α) Η μεταβιομηχανική κοινωνία της εποχής μας μοιάζει προκλητική και ταχύτατα μεταβαλλόμενη.

β) Η σύγχρονη κοινωνία είναι γοητευτική αλλά ασταθής.     

 

 

- επιλεκτικός

α) Το μορφωτικό περιεχόμενο ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος οφείλει, κατά τη γνώμη μου, να υπολογίσει, δίπλα στις πολιτισμικές αξίες του παρελθόντος, και τα τεχνολογικά δεδομένα του παρόντος.

β) Νομίζω ότι η σύγχρονη εκπαίδευση πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της τα επιτεύγματα της σύγχρονης τεχνολογίας.

 

- διασαφητικός

α) Ο ελεύθερος χρόνος είναι μια ευκαιρία ανασυγκρότησης του εαυτού μας.

β) Στον χρόνο της ραστώνης ανακτούμε ψυχικές δυνάμεις και χαλαρώνουμε σωματικά.

 

· Αναδιάταξη

α) Η διαφήμιση είναι το άρωμα της καθημερινότητας. Αποπνέει αισιοδοξία και θετική στάση απέναντι στη ζωή, διασκεδάζοντας ταυτόχρονα το μάτι και το πνεύμα. Είναι απόδειξη της ζωτικότητας του σύγχρονου ανθρώπου και της βούλησής του να αλλάζει συνεχώς τα δεδομένα του περιβάλλοντος στο οποίο ζει. Είναι το σύμβολο του πιο δημιουργικού εκσυγχρονισμού της κοινωνίας στο επίπεδο όχι των εντυπωσιακών εφευρέσεων αλλά της εξυπηρέτησης καθημερινών αναγκών.

 

β) Η διαφήμιση αποκαλύπτει τη θέληση του σύγχρονου ανθρώπου να επιλύει με ευφάνταστο τρόπο καθημερινά του προβλήματα και να κάνει ελκυστικότερο το περιβάλλον στο οποίο ζει. Υποδηλώνει μιαν απόλυτα αισιόδοξη στάση απέναντι στα πράγματα, γεγονός που προσφέρει στο πολυπληθές κοινό της  αισθητική απόλαυση και διανοητική τέρψη.       

 

·     Επιδιωκόμενη συναγωγή

α) Το γεγονός ότι εκατομμύρια ανθρώπων έχουν μέσω διαδικτύου άμεση, εύκολη και σχετικά φθηνή πρόσβαση σε πληροφορίες κάθε είδους (πολιτικής και κοινωνικής σημασίας, μορφωτικού χαρακτήρα ή διασκεδαστικές) αλλάζει άρδην τον χάρτη της διανθρώπινης επικοινωνίας σε τοπική και διεθνή κλίμακα.

 

β) Η παροχή πλήθους πληροφοριών από το διαδίκτυο σε ανθρώπους κάθε ηλικίας, επαγγέλματος ή μορφωτικού επιπέδου μπορεί να θεωρηθεί μοναδική συμβολή στη διεύρυνση της πολιτικής και κοινωνικής δημοκρατίας.

Λειτουργίες πύκνωσης

 

· Γενίκευση

α) Η αληθινή μάθηση πρέπει να είναι μια διαδικασία αργή όσο και ενεργητική, που εμπλουτίζει τη σκέψη μας και παρέχει ερεθίσματα για νέες ανακαλύψεις. Πρέπει να είναι οπλισμός για τη ζωή και τη διάνοια. Πρέπει να είναι κατάκτηση του θησαυρού του ανθρώπινου πολιτισμού. Μ' άλλα λόγια, μια διαδικασία που ο νέος άνθρωπος δεν θα έχει στο μέλλον ούτε τον χρόνο ούτε τις ευκαιρίες να την ενεργοποιήσει με τέτοιους προνομιακούς όρους.

 

β) Η αληθινή μάθηση είναι μια μορφωτική διαδικασία που εξασφαλίζει στον νέο άνθρωπο ό,τι πιο πολύτιμο για τη μελλοντική του ζωή.

 

· Επιλογή (πρόκειται για την επιλογή πληροφοριών και τον αναβιβασμό τους σε υψηλότερο ιεραρχικά επίπεδο, δηλαδή τη μετατροπή τους σε προτάσεις της μακροδομής)

 

α) 'Οσοι αποφασίζουν να μην κάνουν παιδιά είναι συνήθως άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου, που ζουν σε αστικά κέντρα και εργάζονται εκτός σπιτιού, κατέχουν υψηλές θέσεις στην κοινωνικο-επαγγελματική ιεραρχία, παντρεύονται αργά και δεν δεσμεύονται από σχετικές θρησκευτικές επιταγές.

 

β) Η ηθελημένη ατεκνία είναι μια στάση που χαρακτηρίζει άτομα που κάνουν καριέρα σε επαγγέλματα με υψηλό κοινωνικό γόητρο και είναι θρησκευτικά αδιάφορα.

 

 

· Σύνθεση

α) Ο συντονισμός μιας δημόσιας συζήτησης απαιτεί αληθινή μαεστρία, εκτός από καλή γνώση του θέματος που θα συζητηθεί και σωστή πρόβλεψη των θέσεων που πιθανότατα θα υποστηρίξουν οι συνομιλητές. Απαραίτητη είναι μια κατατοπιστική εισαγωγή για το κοινό της συζήτησης, η αμερόληπτη στάση απέναντι σε κάθε τοποθέτηση, η παρεμπόδιση της κατάχρησης του χρόνου, των αγενών παρεμβάσεων και της υπερβολικής εκμετάλλευσης της αυθεντίας. Επιπλέον, ιδιαίτερη ικανότητα χρειάζεται για την επαναφορά της συζήτησης στην κοίτη του συζητούμενου θέματος σε περιπτώσεις άσκοπων παρεκβάσεων. Η υποβολή ερωτήσεων για την εκμαίευση και υποστηρικτικών επιχειρημάτων από τους συνομιλητές και η δυνατότητα συγκερασμού των αντιτιθέμενων απόψεων απαιτεί επίσης ωριμότητα και μεγάλη εμπειρία. Τέλος, η σωστή χρήση του διαθέσιμου χρόνου με την αποφυγή της πολυλογίας και η ανακεφαλαίωση των συμπερασμάτων για χάρη του κοινού και της συζήτησης συμπληρώνουν τις αρετές του καλού συντονιστή μιας δημόσιας συζήτησης.

 

β) Ο συντονισμός μιας δημόσιας συζήτησης απαιτεί σωστή στάθμιση του ακροατηρίου και ανάλογη ανταπόκριση στις απαιτήσεις του, επαρκή γνώση του αντικειμένου της συζήτησης, εξισορροπητικούς χειρισμούς των ρόλων των συνομιλητών και τήρηση των κοινωνικών συμβάσεων μιας συνομιλίας.

 Λειτουργίες επέκτασης

 

·  Μεταγλωσσικά σχόλια

(δήλωση των γλωσσικών πράξεων του συγγραφέα του πρωτοτύπου)

 

- Το άρθρο συζητά, πραγματεύεται, ασχολείται με, έχει ως θέμα του κλπ.
- Αντικείμενο, θέμα του άρθρου, του βιβλίου ή της ομιλίας είναι κλπ.
- Ο συγγραφέας αναφέρει, παραθέτει
	αποσαφηνίζει, διευκρινίζει, εξηγεί, ορίζει με ακρίβεια
	συγκρίνει, αντιπαραθέτει
	αναλύει, επιχειρηματολογεί, αποδεικνύει, τεκμηριώνει, ανασκευάζει
	υποθέτει, προϋποθέτει, κρίνει, εκτιμά, αξιολογεί, εγκρίνει, απορρίπτει
	περιγράφει, αφηγείται, ταξινομεί
	απαριθμεί, συνοψίζει
	εξετάζει προσεκτικά / διεξοδικά, προσπερνά βιαστικά, υπαινίσσεται
	κλπ.

Β2-Γ2 : ΓΛΩΣΣΑ

                      ΛΕΞΙΚΟ ΟΡΩΝ 

http://www.komvos.edu.gr/

Από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας

Γλώσσα/Langue

Ο όρος είναι του F. de Saussure και δηλώνει το σύστημα των γλωσσικών σημείων και των μεταξύ τους σχέσεων, το οποίο βρίσκεται "αποτυπωμένο" στο μυαλό των ομιλητών μιας γλωσσικής κοινότητας και με βάση το οποίο επικοινωνούν. Η γλώσσα έχει κοινωνικό χαρακτήρα, αφού αποτελεί προϊόν κοινωνικής σύμβασης ανάμεσα στα μέλη μιας γλωσσικής κοινότητας, επιβάλλεται στο άτομο λόγω της κοινωνικής συμβίωσης και, κατά συνέπεια, δεν μπορεί να τροποποιηθεί από την πρωτοβουλία ενός μόνου ομιλητή.

Λόγος / Langage

 

Ο όρος δηλώνει το φαινόμενο γλώσσα ως είδος επικοινωνίας, μοναδικό χαρακτηριστικό του ανθρώπινου γένους, το οποίο το διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα έμβια όντα.

 Γλωσσικά δικαιώματα

Το σύνολο των δικαιωμάτων των ανθρώπων να χρησιμοποιούν τη μητρική τους γλώσσα για διοικητικούς, νομικούς και πολιτιστικούς σκοπούς, να την αναπτύσσουν και να την προωθούν, καθώς και το δικαίωμα των παιδιών να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση μέσω της μητρικής τους γλώσσας. Τα γλωσσικά δικαιώματα περιλαμβάνονται στα γενικότερα ανθρώπινα δικαιώματα, ειδικότερα στα πολιτισμικά, και προστατεύονται από διεθνείς οργανισμούς (π.χ. Διακήρυξη του Ο.Η.Ε. για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα). Ωστόσο, σήμερα ακόμη ο χαρακτήρας τους είναι περισσότερο ατομικός παρά συλλογικός και παρά την αναγνώρισή τους σε διεθνές επίπεδο, στην πράξη έγκειται στις κρατικές αρχές να τα παραχωρήσουν ή όχι σε ομάδες (π.χ. μετανάστες, γλωσσικές μειονότητες κλπ.).

Επικοινωνιακή ικανότητα

Η ικανότητα του ομιλητή να χρησιμοποιεί με αποτελεσματικό και επαρκή τρόπο τον λόγο σε διαφορετικές περιστάσεις επικοινωνίας. Η ικανότητα αυτή δεν περιορίζεται στη βασική γλωσσική ικανότητα, δηλαδή στη γνώση του γλωσσικού συστήματος που διαθέτει κάθε φυσικός ομιλητής, αλλά και σε γνώσεις και δεξιότητες ψυχολογικής, κοινωνικοπολιτισμικής και πραγματολογικής φύσης, π.χ. χρήση του ενικού και πληθυντικού αριθμού (τύπων ευγένειας), των χαιρετισμών κλπ.

Θέμα / σχόλιο

Σε αντιδιαστολή προς τους όρους υποκείμενο/κατηγόρημα, ΟΦ/ΡΦ, που περιγράφουν τη γραμματικοσυντακτική δομή της πρότασης, οι όροι θέμα/σχόλιο περιγράφουν την πληροφοριακή δομή μιας πρότασης, δηλαδή τις καινούριες πληροφορίες που εισάγονται στην πρόταση στο πλαίσιο ενός κειμένου ή λόγου αλλά και τις δεδομένες (με βάση ό,τι προηγήθηκε στο κείμενο ή τον λόγο) πληροφορίες. Με αυτή την έννοια, η διάκριση θέμα/σχόλιο δεν αφορά την εσωτερική δομή μιας πρότασης, αλλά τη σχέση της με ό,τι προηγήθηκε στον λόγο. Στην πρόταση Ο Γιάννης αγόρασε ένα βιβλίο, η φράση Ο Γιάννης καταγράφει δεδομένη πληροφορία· με άλλα λόγια, ο ομιλητής θεωρεί, σωστά ή λανθασμένα, ότι ο συνομιλητής του ξέρει για ποιο πρόσωπο μιλάει. Αντίθετα, η φράση αγόρασε ένα βιβλίο καταγράφει νέα πληροφορία ως προς το στοιχείο ένα βιβλίο. Η επιλογή του αόριστου άρθρου γίνεται στις γλώσσες για την καταγραφή νέων πληροφοριών. Σε αυτή τη βάση λειτουργεί η διάκριση αόριστου/οριστικού άρθρου από την πλευρά της πληροφοριακής οργάνωσης της πρότασης. Στην ίδια πρόταση, Ο Γιάννης αγόρασε ένα βιβλίο: αν η πρόταση απαντά στο ερώτημα Τι έκανε ο Γιάννης, τότε η φράση αγόρασε ένα βιβλίο αποτελεί τη νέα πληροφορία, το σχόλιο της πρότασης. Αν όμως η πρόταση απαντά στο ερώτημα Τι αγόρασε ο Γιάννης, τότε το αγόρασε είναι μέρος του θέματος, της δεδομένης πληροφορίας. Ορισμένες συντακτικές εκφορές που συνήθως χαρακτηρίζονται ως εκδοχές ανακόλουθου, με την έννοια ότι παραβιάζουν τους κανόνες της συμφωνίας, οφείλονται στην επικράτηση της δομής θέμα/σχόλιο. Π.χ. Ο Γιάννης, η Ελένη τον φίλησε: στην πρόταση αυτή, η φράση Ο Γιάννης είναι το κατεξοχήν θέμα (ή ψυχολογικό υποκείμενο) της πρότασης. Ενδιαφέρον έχει να επισημανθεί ότι υπάρχουν γλώσσες (γιαπωνέζικα, κορεάτικα κ.ά.) που διαθέτουν μορφολογικούς μηχανισμούς μαρκαρίσματος του θέματος. 'Ετσι, στα γιαπωνέζικα το μόρφημα -wa προστίθεται ως ένδειξη της θεματικής υπόστασης ενός στοιχείου της πρότασης.

Παραγλωσσικά ή εξωγλωσσικά στοιχεία

Όλα τα κωδικοποιημένα συστήματα τα οποία συνοδεύουν την εκφώνηση. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται η προσωδία (επιτονισμός, ρυθμός, παύσεις κλπ.), οι κινήσεις του προσώπου και των χεριών, η θέση και η κατεύθυνση του σώματος κλπ. Στην πραγματικότητα, ο ομιλητής επιστρατεύει για την πληρέστερη οργάνωση του λόγου του κάθε εκφραστικό μέσο που έχει στην διάθεσή του, οργανώνει τον χώρο με τα χέρια του, στρέφει το σώμα και το βλέμμα του στους συνομιλητές του, αλλάζει τον τόνο και τον ρυθμό της ομιλίας του. Μολονότι τα παραγλωσσικά στοιχεία δεν είναι σημεία με τον ίδιο τρόπο όπως οι λέξεις, δεν πρόκειται δηλαδή για αυθαίρετες συσχετίσεις μιας φυσικής ηχητικής ακολουθίας με ένα αντίστοιχο σημασιολογικό περιεχόμενο, κάθε κοινότητα συμβατικοποιεί διαφορετικά τις κινήσεις του ανθρώπινου σώματος· έτσι, μία κίνηση του κεφαλιού που σε μια γλώσσα μπορεί να σημαίνει συγκατάνευση, σε μια άλλη δηλώνει την άρνηση. Μπορούμε δηλαδή να περιγράψουμε ένα συνεχές στο ένα άκρο του οποίου θα έχουμε απόλυτα δεικτικές κινήσεις οι οποίες δεν διαθέτουν καμία λειτουργία παρά μόνον στις περιστάσεις της επικοινωνίας στις οποίες έχουν γίνει, και στο άλλο άκρο απόλυτα αυθαίρετα σημεία τα οποία διαθέτουν συμβατική σημασία ανεξάρτητη από τον κάθε ομιλητή. Καθώς τα παραγλωσσικά στοιχεία δεν είναι φορείς μιας παγιωμένης και σταθερής σημασίας, η γλωσσολογία θεωρούσε παραδοσιακά πως βρίσκονται εκτός του κυρίου σώματος της γλώσσας. Εντούτοις, όπως έχει δείξει η μελέτη τόσο της προσωδίας όσο και των συστημάτων κίνησης του σώματος (π.χ. η γλώσσα των κωφαλάλων), τα προσωδιακά και τα κινηματικά στοιχεία διαθέτουν τη δική τους δομή, τη δική τους οργάνωση και τη δική τους λειτουργία στον λόγο και η περιγραφή του γλωσσικού φαινομένου είναι ατελής και συχνά αδύνατη δίχως την αξιολόγηση και την αποτίμησή τους.

 Συνοχή

 

Ο όρος αναφέρεται στα ποικίλα γλωσσικά μέσα (γραμματικά, λεξιλογικά, φωνολογικά) με τα οποία οι προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους ώστε να αποτελέσουν μεγαλύτερες ενότητες λόγου. Αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της κειμενικότητας, δηλαδή της ιδιότητας που καθιστά ένα κομμάτι λόγου κείμενο με σημασία. Κάθε γλωσσικό στοιχείο που εμφανίζεται σε ένα κείμενο αποτελεί εργαλείο για τη γνωστική επεξεργασία τόσο από τον πομπό (ομιλητή-συγγραφέα) όσο και από τον δέκτη (ακροατή-αναγνώστη) άλλων γλωσσικών στοιχείων του κειμένου. Η πιο εμφανής εκδοχή αυτής της ιδιότητας είναι η σύνταξη, η οποία υπαγορεύει συγκεκριμένα σχήματα οργάνωσης στο κείμενο. Η συνοχή επιτυγχάνεται μέσω ποικίλων γλωσσικών τεχνικών όπως η επανάληψη (ρητή επανάληψη ή επανεμφάνιση ενός στοιχείου με διαφορετική γραμματική κατηγορία, π.χ. ουσιαστικό-ρήμα), ο παραλληλισμός, η παράφραση, η έλλειψη. Επίσης, με τη χρήση αντωνυμιών, τροποποιητών (επιθέτων και επιρρημάτων), συνδέσμων (παρατακτικών και υποτακτικών), αλλά και με τη χρήση των γραμματικών χρόνων, της ρηματικής όψης (στα εγχειρίδια της νεοελληνικής γλώσσας αναφέρεται ως τρόπος του ρήματος) και της τροπικότητας. Στη συνοχή του κειμένου συμβάλλει επίσης και η λειτουργική προοπτική της πρότασης, δηλαδή η οργάνωσή της σε θέμα και σχόλιο (παλιά και νέα πληροφορία). Σημαντικός τέλος είναι ο ρόλος της επιτόνισης σε προφορικά κείμενα. Γενικά, λοιπόν, η συνοχή αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο δομείται η σημασία ενδοκειμενικά. Δεν περιορίζεται ωστόσο στη σύνταξη ή τη μορφολογία, καθώς εμπεριέχει τη λειτουργική χρήση των γραμματικών και συντακτικών δομών μέσα στον πραγματικό χρόνο και τη διεπίδρασή τους με άλλους παράγοντες κειμενικότητας, όπως η συνεκτικότητα.

Συνομιλιακοί δείκτες

Δεν υπάρχει ακόμη ένας καθολικά αποδεκτός ορισμός του παραπάνω όρου, ούτε καν ένας μόνον όρος, για να στεγάσει το μεγάλο πλήθος των "μικρών" λέξεων που κάθε φυσική γλώσσα διαθέτει, είτε για να δείξει την πληροφοριακή ροή ενός κειμένου (και άρα τη συγκρότησή του), όπως οι διαπροτασιακοί συνδέτες λοιπόν,άλλωστε,επίσης,δηλαδή· είτε για να υποδηλώσει τη στάση του ομιλητή απέναντι στα ίδια τα λεγόμενά του, όπως οι δείκτες ας πούμε,βασικά,βέβαια,φυσικά· είτε, τέλος, για να χαρακτηρίσει τη στάση του απέναντι στον συνομιλητή του, όπως οι δείκτες ξέρεις,άκου να δεις, κοίταξε, ρε, βρε. Σε κάθε περίπτωση, οι συνομιλιακοί δείκτες συνεισφέρουν καθοριστικά στη συνεκτικότητα του κειμένου/ λόγου, δηλαδή στην αίσθηση που έχουν οι συνομιλητές ότι το κείμενο/ λόγος είναι "αρμολογημένο", ότι έχει νόημα, δεν είναι απλώς ένα συνονθύλευμα προτάσεων. Πώς οριοθετείται η κατηγορία των συνομιλιακών δεικτών; Η απάντηση δεν είναι εύκολη, αν σκεφθεί κανείς ότι για καμία γλώσσα δεν υπάρχει απόλυτη ομοφωνία ως προς το ποιες λέξεις πρέπει να περιληφθούν στην κατηγορία αυτή. Πάντως, η πρόσφατη έρευνα συγκλίνει σε ορισμένα ταξινομικά κριτήρια, όπως τα παρακάτω: φωνολογικά/λεξιλογικά (οι δείκτες είναι λέξεις ή φράσεις μικρές και με τάση φωνολογικής συρρίκνωσης, π.χ. μήπως ξέρω κι εγώ; > ξέρω κι εγώ; > ξέρω 'γω; > ξέρω 'γω· αποτελούν χωριστή τονική μονάδα μέσα στο εκφώνημα και είναι πολλές φορές δύσκολο να ενταχθούν στις γνωστές γραμματικές κατηγορίες (μέρη του λόγου) εξαιτίας του σημασιολογικού αποχρωματισμού τους, π.χ. το συνομιλιακό ξέρεις ή βλέπεις· ενώ εξακολουθούν να είναι ρήματα, μπορούν να θεωρηθούν και "μόρια λόγου")· συντακτικά (ανήκουν στη σύνταξη του κειμένου, όχι των προτάσεων και γι' αυτό βρίσκονται σε θέση είτε εντελώς αρχική στο εκφώνημα είτε παρενθετική: π.χ. βλέπεις, δε μπορούσα να κάνω διαφορετικά /δε μπορούσα να κάνω διαφορετικά, βλέπεις)· σημασιολογικά (δεν προσθέτουν ουσιαστικά τίποτε στο περιεχόμενο του εκφωνήματος και, συνεπώς, δεν επηρεάζουν την τιμή αληθείας της πρότασης: π.χ. μπαίνω στο σπίτι, που λες, και τι να δω;)· λειτουργικά (επειδή δεν αναφέρονται μόνο στο αντικείμενο του λόγου αλλά και στην περίσταση επικοινωνίας, μπορούν να αναλυθούν ταυτόχρονα σε διαφορετικά επίπεδα, π.χ. το πρωτοπρόσωπο νομίζω μπορεί να δηλώνει ταυτόχρονα χαμηλή βεβαιότητα αλλά και ευγενική διαφωνία) και υφολογικά (οι συνομιλιακοί δείκτες αφθονούν στον προφορικό διάλογο και εκφράζουν σημασίες όχι τόσο περιγραφικές της πραγματικότητας όσο διαπροσωπικές, δηλαδή σημασίες που συνδέονται με τους κοινωνικούς ρόλους των συνομιλητών ή την έκφραση των συναισθημάτων τους).

 

Συνεκτικότητα

Ο όρος αναφέρεται στην αλληλουχία σημασιών, η οποία καθιστά ένα κομμάτι λόγου κατανοητό ως κείμενο. Πρόκειται για βασική ιδιότητα του κειμένου, η οποία μπορεί να του προσδώσει σημασία, ακόμη και όταν αυτό στερείται συνοχής. Η συνεκτικότητα δεν περιορίζεται στο επιφανειακό κείμενο, αλλά εγκαθιστά σχέσεις μεταξύ των γλωσσικών στοιχείων και της κοινής γνώσης αυτών που συμμετέχουν στο επικοινωνιακό συμβάν, δημιουργώντας έτσι έναν κειμενικό κόσμο, ο οποίος δεν βρίσκεται αναγκαστικά σε πλήρη αντιστοιχία με τον φυσικό κόσμο. Η γνώση εδώ νοείται όχι μόνο ως δηλωτική γνώση γεγονότων ή πίστεων, αλλά και ως διαδικασία μέσω της οποίας ενεργοποιούνται οι έννοιες και οι σχέσεις (χρονικές, αιτιακές, χωρικές κλπ.) και λεκτικοποιούνται σε γλωσσικές εκφράσεις. Καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία αυτή παίζουν τα συμφραζόμενα, το πλαίσιο της περίστασης επικοινωνίας, το οποίο και καθορίζει ποιες έννοιες και σχέσεις είναι συναφείς με τη συγκεκριμένη περίσταση και επομένως θα ενεργοποιηθούν από τον πομπό και τον δέκτη, ώστε να δομηθεί ο κοινός τους κειμενικός κόσμος. 'Eτσι, ένα εκφώνημα, ή μια αλληλουχία εκφωνημάτων, αποκτά νόημα, μόνο όταν ενταχθεί στα συμφραστικά του πλαίσια. Π.χ. το εκφώνημα Και τώρα τι θα κάνουμε;, παρόλο που εμπεριέχει στοιχεία συνοχής (ο σύνδεσμος και το δεικτικό-χρονικό τώρα,το μόρφημα του προσώπου), δεν αποκτά νόημα παρά μόνο στο πλαίσιο ενός επικοινωνιακού συμβάντος, όπου είναι γνωστά στους συμμετέχοντες τα λογικά στοιχεία (χώρος, χρόνος, πρόσωπα, θέμα) που συνθέτουν τον "κόσμο" της συγκεκριμένης διεπίδρασης.

Λειτουργίες της Γλώσσας κατά Jacobson

Φατική λειτουργία:

Κατά τον Jakobson,μία από τις έξι λειτουργίες που επιτελεί η γλώσσα, νοούμενη ως πράξη επικοινωνίας. Η φατική λειτουργία έχει ως στόχο να εγκαταστήσει και να διατηρήσει"ανοιχτή" την επαφή ανάμεσα στον πομπό και στον δέκτη, αλλά και να δείξει ότι αυτή τελείωσε. Τέτοιο ρόλο παίζουν τα εμπρός/λέγετε/ναιτης τηλεφωνικής συνομιλίας, τα λοιπόν;, χμ, τι νέα; της καθημερινής λεκτικής διεπίδρασης κλπ., τα οποία κατ' ουσίαν δεν προσφέρουν πληροφορία αλλά προωθούν την επαφή ανάμεσα στους συμμετέχοντες σε μια επικοινωνιακή περίσταση.

 Αναφορική λειτουργία

 Κατά τον Jakobson, μία από τις έξι λειτουργίες που επιτελεί η γλώσσα, νοούμενη ως πράξη επικοινωνίας. Από τους έξι συστατικούς παράγοντες της επικοινωνίας (πομπός, δέκτης, κώδικας, αντικείμενο αναφοράς, μήνυμα, αγωγός), η αναφορική λειτουργία εστιάζεται σε αυτό για το οποίο γίνεται λόγος, το αντικείμενο αναφοράς, και με αυτή την έννοια, πληροφορεί για κάτι.

Ποιητική λειτουργία

 Κατά τον Jakobson, μία από τις έξι λειτουργίες που επιτελεί η γλώσσα, νοούμενη ως πράξη επικοινωνίας. Από τους έξι συστατικούς παράγοντες της επικοινωνίας (πομπός, δέκτης, κώδικας, αντικείμενο αναφοράς, μήνυμα, αγωγός), η ποιητική λειτουργία εστιάζεται στο μήνυμα όχι ως παροχή πληροφορίας αλλά ως μορφή, στα υφολογικά δηλαδή χαρακτηριστικά του. Π.χ. σε ένα λογοτεχνικό κείμενο ή σε μια διαφήμιση η προέχουσα γλωσσική λειτουργία είναι η ποιητική, με την έννοια ότι αυτό που κυριαρχεί είναι η επιλογή της συγκεκριμένης μορφής για να μεταδοθεί η πληροφορία και όχι η πληροφορία καθεαυτή.

Χρήση

Η διάκριση σημασίας και χρήσης (της σημασίας) μιας λέξης προϋποθέτει ότι αντιδιαστέλλουμε την 'αφηρημένη' λεξική σημασία προς τη 'συγκεκριμένη' σημασία που μια λέξη αποκτά μέσα σε συνομιλιακά και κειμενικά συμφραζόμενα. Η λεξική σημασία διατηρεί τα θεμελιώδη γνωρίσματα της συγκεκριμένης ή αφηρημένης οντότητας με την οποία συνδέεται. Έτσι, μπορούμε να έχουμε σημασίες φυσικών αντικειμένων ('τραπέζι', 'φεγγάρι', 'περιστέρι', 'τουλίπα') και σημασίες φαινομένων, διαδικασιών και καταστάσεων, ψυχικών ή κοινωνικών ('τριβή', 'ηλεκτρισμός', 'κοινωνικοποίηση', 'οργή', 'πίστη', 'φαντασία'). Αλλά οι λεξικές σημασίες που συνδέονται με περιγράψιμα αντικείμενα αναφοράς, εξαιτίας της σημασιολογικής αλλαγής των λέξεων, εξελίσσονται σε μη αναφορικές σημασίες, δηλαδή σημασίες κειμενικές και διαπροσωπικές (βλ. παρακάτω), που, ενώ μοιάζουν πιο αφηρημένες από τις προηγούμενες (επειδή λείπει το αντικείμενο αναφοράς), ωστόσο κρυσταλλώνονται μέσα από τη χρήση των λέξεων και συγκεκριμενοποιούνται in situ Πρόκειται για σημασίες που δύσκολα μπορεί να προβλέψει ένα λεξικό, γιατί διαμορφώνονται σε περιβάλλον λόγου και όχι στο γλωσσικό σύστημα. Ένα παράδειγμα: το έτσι ανέπτυξε από μια αρχική δεικτική (του εγγύς φυσικού περιβάλλοντος), άρα αναφορική, σημασία μια σημασία πιο αφηρημένη ('με αυτό τον τρόπο'), που όμως εξακολουθεί να είναι αναπαραστατική της πραγματικότητας (' Όπως ο συγγραφέας έχει τους οπαδούς του, έτσι ακριβώς και ο δάσκαλος που έχει κέφι και όρεξη για τη δουλειά του στην τάξη μέσα έχει κι αυτός τους οπαδούς του'). Σε μεταγενέστερη φάση το έτσι αρχίζει να χρησιμοποιείται στον λόγο σαν μηχανή που κλέβει χρόνο, για να μπορέσει ο τρέχων ομιλητής να προετοιμάσει καλύτερα τη συνέχεια του εκφωνήματός του ('...δηλαδή μέσα από τη δέσμευση το / του προγράμματος, της προϊσταμένης αρχής, που δεν είναι πάντα έτσι ε πολύ ανοιχτόμυαλη...') ή ως επισχετικό, για τη μείωση δηλαδή της κατηγορηματικότητας μιας απόφανσης ('...ε αυτό νομίζω ότι είναι έτσι η πιο αξιόλογη δουλειά μου...'). Αυτές είναι κειμενικές σημασίες ή, καλύτερα, χρήσεις του έτσι. Τέλος, η ίδια λέξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί στον λόγο για να δειχθεί η ευγένεια του ομιλητή, η φροντίδα του δηλαδή μήπως και φέρει σε δύσκολη θέση τον συνομιλητή του και τον αναγκάσει να πει ή να κάνει πράγματα που δεν θα ήθελε ('Θα θέλατε έτσι να μας μιλήσετε για την προσωπική σας περιπέτεια;'). Οι τέτοιου είδους χρήσεις, που αναφέρονται στις κοινωνικές και ψυχολογικές σχέσεις των συνομιλητών, ονομάζονται διαπροσωπικές.

 

 

WAR GAMES ( II WAR WORLD)

1939-1945

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos_Politismos/Istoria_c/c-10-45.htm

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos_Politismos/Istoria_c/c-10-46.htm

https://www.demopaideia.gr/diktyoennoion/nazismos/

Tα δικτατορικά καθεστώτα της μεσοπολεμικής Eυρώπης (1917-1939)

https://www.demopaideia.gr/wp-content/uploads/2016/03/%CE%A4%CE%B1-%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CC%81-%CE%BA%CE%B1%CE%B8%CE%B5%CF%83%CF%84%CF%89%CC%81%CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CE%B5%CF%83%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CC%81%CF%82-%CE%95%CF%85%CF%81%CF%89%CC%81%CF%80%CE%B7%CF%82.pdf

Χρονολογικός πίνακας του Ναζισμού και  Φασισμού

https://www.demopaideia.gr/wp-content/uploads/2016/03/%CE%A7%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CC%81%CF%82-%CF%80%CE%B9%CC%81%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%9D%CE%B1%CE%B6%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%85%CC%81-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%A6%CE%B1%CF%83%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%85%CC%81-1.pdf

World War II in Europe: Every Day

Γ2-B2 : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Η τέχνη της μικρής ιστορίας

Κωτόπουλος Τριαντάφυλλος

Το διήγημα είναι σήμερα από τα πιο δημοφιλή λογοτεχνικά είδη διεθνώς. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουμε την τύχη να διαβάζουμε πάρα πολύ καλά, μικρά κείμενα, από αυτά που δεν επιχειρούν να καταγράψουν έναν ολόκληρο αιώνα και να περνάνε από την ιστορία του παππού στον πατέρα, στον γιο και έπεται συνέχεια. Να σημειώσουμε εδώ πως μεγάλο μυθιστόρημα για την κρίση δεν ευτυχήσαμε να διαβάσουμε.

Σε όλες τις εποχές και σε όλες τις χώρες η λογοτεχνική κριτική δεν κατόρθωσε να διατυπώσει έναν ξεκάθαρο ορισμό για το τι είναι διήγημα. Διήγημα είναι μία σύντομη αφήγηση. Μια μικρή ιστορία συνήθως με αρχή, μέση και τέλος. Το διήγημα είναι συντομότερο σε έκταση από τη νουβέλα και πολύ μικρότερο από το μυθιστόρημα (τα όρια, βεβαίως, είναι πάντοτε υποκειμενικά).

Το διήγημα στο πέρασμα των αιώνωνΟι προσπάθειες ορισμού του σε συνάρτηση με τον αριθμό των λέξεων είναι ακραίες και μηχανιστικές, όπως ορισμένες αγγλοσαξονικές (βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με τον όρο short-story), οι οποίες υποδεικνύουν ότι οφείλει να κυμαίνεται μεταξύ 500 και 30.000 λέξεων. Δεν είναι, όμως, διήγημα ένα κείμενο 200 λέξεων. Ή είναι διήγημα ένα κείμενο 30.000 λέξεων;

Οι μακρινοί του πρόγονοι εντοπίζονται στα σύντομα αφηγηματικά έργα της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας (κείμενα του Δίωνα και του Λουκιανού), στην παράδοση της Ανατολής (Χίλιες και μία νύχτες) και σύμφωνα με ορισμένους μελετητές σε έργα της βυζαντινής περιόδου, μερικά από τα οποία έχουν ανατολίτικες καταβολές (Κίνα 9ος-13ο αι., Περσία τέλος του 12ου αι.). Στα τέλη πάντως του 13ου αιώνα συναντούμε το Δεκαήμερο (1349-351) του Βοκάκιου, με αφηγήσεις ανάλογες με αυτό το οποίο σήμερα ονομάζουμε διήγημα.

Το σύγχρονο διήγημα οφείλει πολλά στην έκρηξη του περιοδικού τύπου μέσα από την ανάπτυξη των μέσων μεταφοράς του 19ου αιώνα στην Ευρώπη και στην Αμερική. Οι εφημερίδες και αργότερα τα περιοδικά προσφέρουν μια νέα μεγάλη αγορά για το διήγημα, η οποία, όπως είναι φυσικό, ενθαρρύνει τη συγγραφή του.

Από τότε μέχρι σήμερα μία σειρά μεγάλων διηγηματογράφων, μας χαρίζουν εξαιρετικά έργα τους - Γκόγκολ, Τουρκένιεφ, Τσέχοφ, Χόφμαν, Πόε (ο πατέρας του σύγχρονου διηγήματος), Χέμινγουει, Μάνσφιλντ, Γκυ ντε Μοπασάν, Ντίκενς, Στήβενσον, Κίπλινγκ, Γουλφ, Τζόυς, Φόρστερ, Πιραντέλο, Κάφκα, Καλβίνο, Μπόρχες, Μάρκεζ, Κούντερα, Κάρβερ και τόσοι άλλοι νεότεροι συνεχιστές.Το κίνημα του Ρομαντισμού και το ενδιαφέρον πια των συγγραφέων για το παράξενο, το φανταστικό, τα παράφορα και απελευθερωμένα συναισθήματα και την κορύφωση της εμπειρίας, αιμοδοτούν τη λογοτεχνική παραγωγή μικρότερων κειμένων, αλλά η συνειδητοποίηση του είδους ανάγεται στη δεκαετία του 1850, δεκαετία στην οποία κορυφώνεται η περίοδος του ρεαλισμού.

Ο διαγωνισμός της Εστίας

Στην ελληνική πραγματικότητα μέχρι τη δεκαετία του 1990, σε γενικές γραμμές, πιστεύαμε πως το διηγηματικό είδος, μετά από ορισμένα ξενόθεμα κείμενα του ελληνικού ρομαντισμού, άνθησε με την ηθογραφία στην περίοδο του ρεαλισμού μετά το 1883 και τον περιβόητο διαγωνισμό του περιοδικού Εστία. Με την έλευση του 20ού αιώνα έχουμε τη σταδιακή κυριαρχία του μυθιστορήματος, αλλά τα τελευταία χρόνια η εκδοτική τουλάχιστον παραγωγή δεν πιστοποιεί αυτήν την πρωτοκαθεδρία.

Στις μέρες μας επαναπροσεγγίζονται παλαιότερα διηγήματα, επανεκδίδονται κάποια ξεχασμένα και εκπονούνται σημαντικές μελέτες σχετικά με τη γέννηση και την εξέλιξη του νεοελληνικού διηγήματος. Ο Βιζυηνός, ο Παπαδιαμάντης, ο Χατζής, ο Ιωάννου, η Γαλάτεια Σαράντη, ο Βαλτινός και τόσοι άλλοι Έλληνες διηγηματογράφοι μας έχουν χαρίσει από τότε μέχρι σήμερα ιδιαίτερα αξιόλογα κείμενα.Σύγχρονοι μελετητές αμφισβητούν την "παντοδυναμία" του διαγωνισμού της Εστίας, υποστηρίζοντας ότι ευνόησε και προκάλεσε μαζική παραγωγή διηγημάτων, αλλά συγκεκριμένων προδιαγραφών. Προδιαγραφές που ανέστειλαν την ομαλή εξέλιξη του ελληνικού διηγήματος προς έναν πραγματικό και όχι νοθευμένο ρεαλισμό. Κοντολογίς, δηλαδή, υποστηρίζουν ότι ο συγκεκριμένος διαγωνισμός πριμοδότησε μια ειδυλλιακή και ελάχιστα ρεαλιστική ηθογραφία του τόπου μας.

Τα στοιχεία ενός καλού έργου

Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά ενός διηγήματος; Ή για να είμαστε πιο ακριβείς τα χαρακτηριστικά ενός καλού διηγήματος (για τη μόδα του μπονζάι θα μιλήσουμε άλλη φορά);

1. Έκταση, «ενιαία εντύπωση», γλώσσα

O Έντγκαρ Άλλαν Πόε θεωρούσε ότι το διήγημα είναι αυτό το κείμενο που «μπορεί να διαβαστεί σε μια καθισιά». Ένα πρώτο του γνώρισμα είναι η περιορισμένη του έκταση, ιδιαίτερα σε σχέση με το εκτενές μυθιστόρημα. Αυτή σηματοδοτεί μία σειρά μεταξύ τους διαφοροποιήσεων, κυρίως στις αφηγηματικές τεχνικές που θα μεταχειριστεί ο συγγραφέας, αλλά και στον τρόπο θα δομήσει και θα παρουσιάσει το σκηνικό, τους χαρακτήρες και την πλοκή του.

To 1842 ο Πόε διατύπωσε την άποψη ότι η κύρια ιδιότητα του σύντομου πεζογραφήματος είναι η «ενιαία εντύπωση». Ο συγγραφέας συλλαμβάνει κάποιο μοναδικό γεγονός και προσπαθεί με ένταση και αφηγηματική πύκνωση να αναπτύξει την υπόθεσή του. Εδώ ακριβώς, βαρύνουσα σημασία έχουν η γλώσσα και η έκφραση. Αλλά συχνά σε ένα διήγημα σημασία δεν έχει τι θα βάλεις, αλλά κυρίως τι θα παραλείψεις, έτσι ώστε το κείμενο να αποκτήσει μια διαχρονική γοητεία. Το παραπάνω διατύπωσε μοναδικά ο Χεμινγκουέι: «Αν ένας συγγραφέας γνωρίζει αρκετά γι’ αυτά που γράφει, τότε μπορεί να παραλείψει ορισμένα από τα πράγματα που γνωρίζει. Η αξιοπρέπεια στην κίνηση ενός παγόβουνου οφείλεται στο ότι μονάχα το ένα ένατο βρίσκεται πάνω στο νερό».

2. Χαρακτήρες - Σκηνικό - Πλοκή

Το διήγημα εκτυλίσσεται σε έναν χώρο. Κατά κανόνα οι ενεργοί ήρωες ενός διηγήματος είναι ελάχιστοι, ενίοτε μονάχα ένας. Ο χαρακτήρας τους στοιχειοθετείται τις περισσότερες φορές μέσα από την εξέλιξη της υπόθεσης. Λόγω της σύντομης έκτασής τους, τα διηγήματα σπάνια διακρίνονται από μία πολύπλοκη δομή, ανάλογη των μυθιστορημάτων. Το διήγημα διαθέτει λίγα περιστατικά, λίγα επεισόδια, με κορυφαίο συνήθως ένα. Τις περισσότερες φορές οι εισαγωγές αποφεύγονται και η ιστορία αρχίζει με δράση, ενώ το τέλος είναι απότομο και ανοιχτό, συχνά χωρίς ηθικά διδάγματα. Ας μην ξεχνάμε πως η καλή λογοτεχνία θέτει ερωτήματα, δεν τα απαντά.

3. Μη εισαγωγή σε νέους κόσμους

Το διήγημα είναι πρακτικά αδύνατον να εισαγάγει τον αναγνώστη σε νέους κόσμους σε αντίθεση με το μυθιστόρημα. Ας θυμηθούμε για παράδειγμα το μυθιστόρημα Πόλεμος και Ειρήνη του Τολστόι που αναπαριστά ολόκληρη την εποχή κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντιων πολέμων. Οι επαναλήψεις, στοιχείο που ταιριάζει στο μυθιστόρημα, ηχούν εκνευριστικές και περιττές στο διήγημα, καθώς η μνήμη του αναγνώστη μπορεί να ανταποκριθεί χωρίς να ξεχάσει βασικά στοιχεία.

4. Η «τελική ανατροπή»

Ο Brander Matthews τόνιζε ως απαραίτητο στοιχείο του διηγήματος την πλήρη συμμετρία της πλοκής. Προτροπή που οδήγησε σε υπερβολές και μία συγκεκριμένη στιλιζαρισμένη φόρμα, που έπληξε την καλλιτεχνική αξία αρκετών κειμένων τα οποία δημοσιεύονταν στα ευρείας κατανάλωσης περιοδικά και εφημερίδες για ψυχαγωγικούς κυρίως σκοπούς.

Προέκταση της συμμετρίας της πλοκής ήταν και η λεγόμενη «τελική ανατροπή», η οποία δεν προσέθετε κάτι, ιδιαίτερα όταν συνέβαινε χωρίς καμία σχεδόν ανάπτυξη και εμβάθυνση των χαρακτήρων, χωρίς πειραματισμούς ή καινοτομίες στο ύφος, αλλά προσέφερε απλώς μία διασκεδαστική και απρόσμενη έκπληξη στο τέλος. Η τεχνική αυτή πάντως δεν αποκλείεται να χρησιμοποιηθεί σε ένα αρτιότερο διήγημα, αλλά εκεί θα φωτίζει μία σκοτεινή πτυχή του ήρωα ή κάποια αμφίσημα σημεία της πλοκής και θα έχει μία δομική χρησιμότητα.

5. Η "στιγμή της κρίσης"-epiphany

Ο Τσέχωφ θα φέρει τη μεγάλη επανάσταση στο διήγημα, καθώς η πλοκή περνά σε δεύτερη μοίρα και το επίκεντρο στρέφεται στην έντεχνη παρουσίαση επεισοδίων, καταστάσεων, συναισθημάτων και κυρίως στη «στιγμή της κρίσης». Αυτή μπορεί να είναι και ένα όχι κατ' ανάγκη συνταρακτικό γεγονός, αλλά να συμβαίνει σε μια κρίσιμη καμπή.

Να λειτουργεί σαν δοκιμασία για τον κεντρικό χαρακτήρα ή σαν μέσο συνειδητοποίησης ή αυτογνωσίας. Τη στιγμή της κρίσης αξιοποιεί σε μεγαλύτερη ένταση ο Τζόις και για να την αποδώσει δανείζεται από το θρησκευτικό λεξιλόγιο τη λέξη epiphany -όταν δηλαδή αποκαλύπτεται στα μάτια του κεντρικού χαρακτήρα μια αλήθεια, την οποία ο ίδιος αδυνατούσε να συνειδητοποιήσει μέχρι τότε.

6. Οι νεότερες προσεγγίσεις

Από τις νεότερες προσεγγίσεις του είδους επισημαίνουμε την άποψη του Ian Reid που θεωρεί διήγημα σχεδόν κάθε σύντομο πεζογράφημα με την προϋπόθεση ότι διατηρεί σαφή σχέση με ιστορίες πλοκής. Μπορεί αντί για μία αιτιολογική οργάνωση να παρουσιάζει ένα σουρεαλιστικό αντικατάστατο ή να αφήνει τον αναγνώστη να συνάγει μια πλοκή από ασύνδετα στοιχεία. Ο Bret Harte σημειώνει ότι ο πιο σημαντικός παράγοντας διαμόρφωσης του διηγήματος υπήρξε το χιούμορ, το διασκεδαστικό, αλλά και το λοξό και δηκτικό.

Οι διαφορές με το μυθιστόρημα

Να αναφερθούμε όμως και στη σχέση μεταξύ των διηγημάτων σε μία συλλογή. Τα κείμενα που τη συναποτελούν μπορεί να είναι: θεματικά ανεξάρτητες μεταξύ του ιστορίες ή να διατηρούν μία υφολογική και θεματική σχέση των έργων. Στην περίπτωση αυτή επιδιώκουν τη σύνθεση ενός ολοκληρωμένου πορτρέτου μιας εποχής, ενός χώρου, αξιακών συστημάτων, ιδεολογιών, συμπεριφορών κ.τ.λ. μέσα ακριβώς από μία επαναλαμβανόμενη εξέλιξη.

Αξίζει να κλείσουμε με την άποψη του Καθηγητής Ιστορίας και Πολιτικής Ιστορίας και συγγραφέα Fernando Iwasaki σχετικά με τις διαφορές του διηγήματος από το μυθιστόρημα:

• Το μυθιστόρημα μπορεί να είναι με το αιματάκι του, αλλά το διήγημα πρέπει να είναι καλοψημένο.
• Το μυθιστόρημα πάντα παχαίνει αλλά το διήγημα έχει ακριβώς τις θερμίδες που χρειάζονται.
• Το μυθιστόρημα, αφού το ανοίξεις, διατηρείται μια χαρά στο ψυγείο, το διήγημα όμως πρέπει να καταναλωθεί αμέσως.
• Το μυθιστόρημα σε χορταίνει, το διήγημα σου ανοίγει την όρεξη.

Β1-Β2 : ΙΣΤΟΡΙΑ

               

                       ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ

   Ένα κράτος, μία εκκλησία, μία νομοθεσία

Ενώ στην εξωτερική πολιτική ο Ιουστινιανός φαίνεται δέσμιος του οράματος του παλαιού μεγαλείου, στην εσωτερική γίνεται καινοτόμος. Έλαβε μέτρα που οδήγησαν την αυτοκρατορία προς τα εμπρός και την απομάκρυναν από τη ρωμαϊκή παράδοση. 

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8675

ΠΗΓΗ :

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9582

Β1-Β2 : ΙΣΤΟΡΙΑ

             

      ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

αρχιτέκτονες : Ανθέμιος και Ισίδωρος

Ιουστινιανός 6ος αιώνας μ. Χ. 

Δείτε προσεκτικά το παρακάτω βίντεο και σημειώστε τις βασικότερες πληροφορίες 

( να μου τις στείλετε σε google docs):

1)Αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες , περιγραφή .

2) Αντισεισμική κατασκευή : Υλικά και σχέδια .

https://www.youtube.com/watch?v=vjpOd9n7_qA

Όψεις της Αγίας Σοφίας (διαδραστική προσέγγιση )

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9347

Έτσι ακούγονταν οι ψαλμωδίες στην Αγία Σοφία πριν 1500 χρόνια σύμφωνα με μελετητές του Πανεπιστημίου του  Stanford :

https://www.youtube.com/watch?v=1ZbG6kTIpkM

Η Αγία Σοφία ως σύμβολο της Ρωμιοσύνης στην Παράδοση :

Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γη, σημαίνουν τα επουράνια
σημαίνει κι η Αγιά Σοφιά, το μέγα Μοναστήρι,
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες.
Κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και Διάκος.

Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς, δεξιά ο Πατριάρχης
κι απ’ την πολλή την ψαλμουδιά εσειώνταν οι κολώνες
Να μπούνε στο Χερουβικό και νάβγει ο Βασιλέας,
φωνή του ήρθε εξ ουρανού κι απ’ Αρχαγγέλου στόμα:

Πάψατε το Χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τα’ άγια,
παπάδες πάρτε τα ιερά κι εσείς κεριά σβηστείτε,
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει.

Μον’ στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ‘ρθούν τρία καράβια
το ‘να να πάρει το Σταυρό και τα’ άλλο το Βαγγέλιο,
το τρίτο το καλύτερο την άγια τράπεζά μας,
μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη μαγαρίσουν.

Η Δέσποινα ταράχτηκε και δάκρυσαν οι εικόνες.
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνους με καιρούς, πάλι δικά μας θάναι!...

ΤΟ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ :

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9133

Β1-Β2 : ΤΕΣΤ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

       ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΕΣΤ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

1)Περίοδοι της Παγκόσμιας Ιστορίας  σε αιώνες .

2) Περίοδοι της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας σε αιώνες .

3 ) Τι σημαίνουν οι όροι : Ιστορία . Πολιτισμός , Κράτος , Ιστορική Περίοδος

4 ) Πότε  τοποθετείται το τέλος της Αρχαιότητας και ποια γεγονότα το σηματοδοτούν ;

5) Πότε αρχίζει το Ρωμαϊκό Κράτος και πότε τελειώνει; Πότε αρχίζει η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία;

6) Ποιος ο χαρακτήρας του Ρωμαϊκού λαού ;

7) Ποια τα Ρωμαϊκά Πολιτεύματα ; (δυο λόγια για τα δυο πρώτα )

8)Τι ξέρετε για την κρίση του 3ου μ. Χ. αιώνα ; {ποιοι Αυτοκράτορες και με ποιον τρόπο προσπάθησαν να βοηθήσουν το κράτος να την ξεπεράσει;

9)Τι ξέρετε για τους λαούς της Στέπας ; ( δυο λόγια )

10)Τι ξέρετε για το όνομα " Βυζαντινή Αυτοκρατορία ", Ρωμιός . Ρουμ ; 

Α1-Α2 : ΤΕΣΤ ΙΣΤΟΡΊΑΣ

      ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΕΣΤ ΙΣΤΟΡΙΑΣ 

1. Ποιες οι Περίοδοι της Αρχαίας Ελληνικής ιστορίας σε αιώνες ;

2.Ποιες οι Περίοδοι της Ιστορίας της Ανθρωπότητας  σε αιώνες ;

3 Τι σημαίνουν οι όροι : Ιστορία , Ιστορική Περίοδος . Πολιτισμός , "εύφορη ημισέληνος" Γεωργική Επανάσταση . γλώσσα . γραφή  ; ( δες στο λεξικό της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα  :

https://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html

Επίσης για "Πολιτισμό" ο ορισμός του Braudel : Πολιτισμός είναι το σύνολο των υλικών και πνευματικών επιτευγμάτων του ανθρώπου για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που του θέτει το φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον .

4 Πότε τοποθετούν οι Ιστορικοί το τέλος της Αρχαιότητας ; Ποια γεγονότα το σηματοδοτούν;

5 Τι ξέρετε για την δημιουργία των παραποτάμιων πολιτισμών; Ποιοι είναι οι αρχαιότεροι παραποτάμιοι Πολιτισμοί;  ( δες στο gea cron ) Πως σχετίζεται με αυτούς η δημιουργία πόλεων ;

6 Γιατί ανάμεσα στις περιόδους παρατηρείται κρίσις ;

7 Ποιοι οι αρχαιότεροι παραθαλάσσιοι πολιτισμοί; (δες στο gea cron )\

8 Είδη γραφής : 1 ) εικονογραφική / ιδεογραφική < ένα σύμβολο= μια λέξη>

                             ( πχ. αρχαία Αιγυπτιακή / ιερογλυφικά .  Κινεζική)                                                                                       

                            2 ) συλλαβογραφική < ένα σύμβολο =μια συλλαβή >

                           ( π.χ.. σφηνοειδής της Μεσοποταμίας . Γραμμική Β / Μυκηναϊκή )                           

                              3) φθογγογραφική  < ένα σύμβολο = ένας φθόγγος >

                               ( π.χ .Ελληνικό Αλφάβητο , Λατινικό Αλφάβητο )

Α1-Α2 : ΙΣΤΟΡΙΑ

                           ΑΙΓΥΠΤΟΣ

       Αφού εξετάσαμε τον Αιγυπτιακό  Πολιτισμό  στην τάξη , ως έναν Παραποτάμιο Πολιτισμό και αφού μελετήσαμε το αντίστοιχο κεφάλαιο του σχολικού βιβλίου με στόχο να μπορέσουμε να φτιάξουμε σημειώσεις  θα επικεντρωθούμε στην Αιγυπτιακή Τέχνη 

Α ΜΕΡΟΣ :

     "Ολοι ξέρουμε πώς ή Αίγυπτος είναι ή χώρα των πυραμίδων .  αυτών των πέτρινων βουνών πού ορθώνονται σάν ανεμοδαρμένα ορόσημα στον μακρινό ορίζοντα τής Ιστορίας. Μόλο πού φαίνονται απόμακρες καί γεμάτες μυστήριο, μάς λένε πολλά γιά τήν ιστορία τους. Μάς μιλάνε γιά μιά χώρα τόσο οργανωμένη, ώστε νά μπορούν νά ύψωθοΰν αύτοί οί γιγάντιοι τύμβοι στή διάρκεια τής ζωής ενός μόνο βασιλιά' μάς μιλάνε γιά βασιλιάδες τόσο πλούσιους καί δυνατούς πού νά μπορούν νά εξαναγκάσουν χιλιάδες εργάτες ή σκλάβους νά δουλεύουν όλοχρονίς, νά κόβουν πέτρες άπό τά λατομεία, νά τίς κουβαλάνε στο κτίσμα καί νά τις ανυψώνουν μέ τά πιο πρωτόγονα μέσα, ώς τή στιγμή πού ό τάφος θά ήταν έτοιμος νά δεχτεί τό βασιλιά. Κανένας βασιλιάς καί κανένας λαός δέ θά έκαναν τόσα έξοδα καί δέ θά κόπιαζαν τόσο πολύ μόνο καί μόνο γιά νά φτιάξουν ένα μνημείο.

πυραμίδες

       Πράγματι, ξέρουμε πώς οί πυραμίδες είχαν πρακτική σημασία γιά τούς βασιλιάδες καί γιά τούς ύπηκόους τους. Οί Αιγύπτιοι θεωρούσαν τό βασιλιά πλάσμα θεϊκό, πού τούς έξουσίαζε καί πού, δταν θά άφηνε τή γή, θά ανέβαινε πάλι στούς ουρανούς άπ’ δπου είχε έρθει. Οί πυραμίδες, καθώς υψώνονταν πρός τόν ούρανό, θά τόν βοηθούσαν ίσως στο άνέβασμά του. Θά διατηρούσαν πάντως τό ιερό του σκήνωμα- γιατί οί Αιγύπτιοι πίστευαν πώς, γιά νά ζήσει ή ψυχή στόν άλλο κόσμο, τό σώμα έπρεπε νά μείνει άφθαρτο. Αύτός είναι ό λόγος πού έμπόδιζαν τό σώμα, μέ μιά περίπλοκη μέθοδο ταρίχευσης, νά άποσυντεθεΐ, περιτυλίγοντάς το μέ λουρίδες άπό ύφασμα. Ή πυραμίδα χτιζόταν γιά νά φυλάξει τή μούμια τού βασιλιά. Τοποθετούσαν τό σώμα του ακριβώς στο κέντρο τού μεγάλου πέτρινου βουνού, σ ’ ένα πέτρινο φέρετρο. Όλόγυρα στόν νεκρικό θάλαμο ήταν γραμμένες μαγικές λέξεις καί ξόρκια, για νά τόν βοηθήσουν στό ταξίδι του στον άλλο κόσμο.

   

Προσθήκη λεζάντας

Δέν είναι όμως μόνο αύτά τά αρχαιότατα κατάλοιπα τής ανθρώπινης άρχιτεκτονικής πού αποκαλύπτουν τό ρόλο πού έπαιζαν πανάρχαιες δοξασίες στό χρονικό τής τέχνης. Οί Αιγύπτιοι πίστευαν πώς δέν έφτανε νά συντηρήσεις τό σώμα. "Αν διατηρούσαν καί τό ομοίωμα τού βασιλιά, ήταν ακόμη πιο σίγουρο πώς θά εξακολουθούσε νά ύπάρχει γιά πάντα. Παράγγελναν λοιπόν σέ γλύπτες νά σκαλίσουν τό κεφάλι τού βασιλιά σέ σκληρό άφθαρτο γρανίτη καί τό τοποθετούσαν μέσα στόν τάφο, όπου δέν τό έβλεπε κανένας, γιά νά άσκήσει τή μαγεία του καί νά βοηθήσει τήν ψυχή νά μείνει ζωντανή μέσα στήν εικόνα καί διαμέσου τής εικόνας. Μιά άπό τις λέξεις πού χρησιμοποιούσαν οί Αιγύπτιοι γιά τό γλύπτη σήμαινε «εκείνος πού σέ κρατάει στή ζωή».

      Αρχικά, οί τελετουργικοί αύτοί τύποι αποτελούσαν προνόμιο των βασιλιάδων, σύντομα όμως οί ευγενεΐς τής Αύλής άπέκτησαν μικρότερα μνημεία, πού τά έστηναν σέ κανονικές σειρές γύρω άπό τόν τύμβο τού βασιλιά' καί σιγά σιγά, κάθε άνθρωπος πού σεβόταν τόν έαυτό του έπρεπε νά φροντίσει γιά τή μεταθανάτια ζωή του, παραγγέλνοντας έναν άκριβό τάφο πού θά στέγαζε τή μούμια καί τό ομοίωμά του καί όπου ή ψυχή του θά κατοικούσε καί θά δεχόταν τις προσφορές, τροφές καί ποτά, πού προορίζονταν γιά τούς νεκρούς. Μερικά άπό τά πρώτα ομοιώματα τής εποχής τών πυραμίδων, στήν Τέταρτη Δυναστεία τού «Παλαιού Βασιλείου», είναι άπό τά ώραιότερα έργα τής αιγυπτιακής τέχνης, "Εχουν μιά σοβαρότητα καί μιά απλότητα πού δέν ξεχνιούνται εύκολα. Είναι φανερό ότι ό γλύπτης δέν προσπαθούσε νά κολακέψει τό μοντέλο του ή νά συγκροτήσει μιά φευγαλέα έκφραση. Τόν άπασχολοΰσε μόνο ή ουσία. Παρέλειπε όλες τις μικρολεπτομέρειες. Έξαιτίας ίσως αύτής ακριβώς τής αυστηρής προσήλωσης στις βασικές φόρμες τού άνθρώπινου κεφαλιού παραμένουν τά πορτρέτα αύτά τόσο εντυπωσιακά. Γιατί, παρά τή σχεδόν γεωμετρική τους άκαμψία, δέν είναι πρωτόγονα, όπως είναι οί μάσκες τών ιθαγενών Ούτε είναι τόσο φυσικά όσο τά νατουραλιστικά κεφάλια τής Νιγηρίας,  Ή παρατήρηση τής φύσης καί ή άρμονία τού συνόλου είναι τόσο τέλεια εξισορροπημένες, ώστε μάς δίνουν τήν έντύπωση ότι είναι φυσικά καί συγχρόνως απόμακρα καί ανεπηρέαστα άπό τό χρόνo.

 Αυτός ό συνδυασμός τής γεωμετρικής κανονικότητας καί τής οξείας παρατήρησης τής φύσης χαρακτηρίζει όλη τήν αιγυπτιακή τέχνη. Τά καλύτερα δείγματα είναι τά άνάγλυφα καί ή ζωγραφική πού διακοσμούν τούς τοίχους τών τάφων. Ή άλήθεια είναι πώς ή λέξη «διακοσμούν» δέν ταιριάζει σέ μιά τέχνη πού δέν έμελλε νά τή δει άλλος άπό τήν ψυχή τού νεκρού. Τά έργα αύτά δέν ήταν καμωμένα γιά νά προσφέρουν άπόλαυση. Σκοπός τους ήταν νά «διατηρούν τή ζωή». Κάποτε, σέ μιά έποχή μακρινή καί άπάνθρωπη, όταν πέθαινε κανένας ισχυρός, τό έθιμο άπαιτοΰσε νά τόν άκολουθήσουν στόν τάφο οί ύπηρέτες καί οί σκλάβοι του. Τούς θυσίαζαν, ώστε νά μή φτάσει ό άφέντης τους στόν άλλο κόσμο χωρίς τήν άκολουθία του. ’Αργότερα, οί φρικαλεότητες αυτές θεωρήθηκαν ή πολύ άπάνθρωπες ή πολύ δαπανηρές, καί ή τέχνη ήρθε νά σώσει τήν κατάσταση. ’Αντί γιά πραγματικούς ύπηρέτες, έδιναν στούς μεγάλους τού κόσμου τούτου εικόνες γιά ύποκατάστατα. Οί ζωγραφιές καί τά γλυπτά των αιγυπτιακών τάφων ήταν οί σύντροφοι τής ψυχής στον άλλο κόσμο, μιά πίστη πού συναντούμε σέ πολλούς πρώιμους πολιτισμούς.