Α1-Α2 : 16ο Μάθημα Ιστορίας
ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ
Α ) Φιλoσοφία
ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ
Α ) Φιλoσοφία
Ο Ζήνων και η Στοά
Ο Ζήνων από το Κίτιο (334-262 π.Χ.) είναι ο ιδρυτής της φιλοσοφικής σχολής του Στωικισμού στην Αθήνα. Η σχολή του ονομάστηκε έτσι από το γεγονός ότι ο Ζήνων δίδασκε στη Στοά Ποικίλη της Αθήνας περίπου από το 300 π.Χ. Ο Στωικισμός διαδόθηκε ευρύτατα στους κύκλους των μορφωμένων αλλά και των ηγεμόνων κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο — ανάμεσα στους διάσημους οπαδούς του ήταν ο Αντίγονος Γονατάς της Μακεδονίας και ο πανεπιστήμονας Ποσειδώνιος, και στη Ρώμη ο ποιητής και φιλόσοφος Σενέκας και ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος. Τεράστια υπήρξε η επίδραση της στωικής ηθικής φιλοσοφίας στον Χριστιανισμό, ενώ μέχρι τις μέρες μας το επίθετο «στωικός» περιγράφει την καρτερική στάση του ανθρώπου απέναντι στις αντιξοότητες της ζωής.
Θεμέλιο της στωικής φιλοσοφίας είναι η πίστη στον λόγον, με τη διττή σημασία της λογικής σκέψης και της ικανότητας του λόγου. Η Φύση, ο Θεός και το Σύμπαν διέπονται από τις αρχές της λογικής, και εναπόκειται στον σοφό άνθρωπο να τις αποκαλύψει και να κατακτήσει την αληθινή ευδαιμονία. Η στωική φιλοσοφία διακρίνεται σε τρεις τομείς: τη λογική, τη φυσική και την ηθική. Η λογική περιλαμβάνει τη γραμματική, τη ρητορική, τη διαλεκτική και την επιστημολογία, δηλαδή την προσέγγιση της γνώσης και της αλήθειας μέσω της λογικής. Ο τομέας της φυσικής αφορά κυρίως τη μελέτη της φύσης, αλλά ταυτόχρονα και τη θεολογία, αφού οι Στωικοί κατά βάθος ταυτίζουν την Φύση με τον Θεό και αυτόν με τη σειρά του με τον Λόγο. Η πρακτική πλευρά του Στωικισμού αφορά την ηθική, αφού για τους Στωικούς η ανθρώπινη ζωή πρέπει να ρυθμίζεται με βάση την αρετή και όχι τα συναισθήματα.
Ορισμένες απόψεις των Στωικών είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες. Όπως η αντίληψη ότι ο άνθρωπος πρέπει να υπομένει τις άσχημες μεταστροφές της τύχης και να μην φοβάται τον θάνατο — έτσι εξηγείται ότι πολλοί Στωικοί έδωσαν, παραδειγματικά, τέλος στη ζωή τους με αυτοκτονία. Ή ότι η λογική, και όχι το συναίσθημα ή τα πάθη, πρέπει να είναι ο οδηγός στην ανθρώπινη ζωή, και από αυτήν εκπορεύεται και η ισότητα των ανθρώπων πέρα από κοινωνικές και φυλετικές διακρίσεις.
Κείμενα:
· Διογένης Λαέρτιος 7 (O βίος και το έργο του Ζήνωνα)
· Μάρκος Αυρήλιος Τὰ εἰς ἐαυτόν
http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/literature/browse.html?text_id=503
http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/literature/browse.html?text_id=503
Στον Κήπο του Επικούρου
Καθώς ο πολίτης του ελληνιστικού κόσμου στρεφόταν όλο και περισσότερο στον ατομισμό, την απομάκρυνση από την πολιτική και την αναζήτηση της ευτυχίας σε έναν απρόσωπο κόσμο, η ελληνιστική φιλοσοφία εγκατέλειψε σταδιακά τον κόσμο των ιδεών και της μεταφυσικής και στράφηκε με έμφαση στην πρακτική πλευρά της ζωής και στη διδασκαλία της ηθικής.
Μετά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, ο Επίκουρος από τη Σάμο (341-270 π.Χ.) επέλεξε την Αθήνα ως έδρα της δικής του φιλοσοφικής σχολής, του επονομαζόμενου «Κήπου». Ο Επίκουρος και οι οπαδοί του ήταν εγκατεστημένοι στο σπίτι με κήπο που διατηρούσε ο φιλόσοφος στην Αθήνα, και όπου είχε δημιουργήσει μια κλειστή κοινότητα πιστών που συνδέονταν μεταξύ τους με δεσμούς φιλίας. Οι οπαδοί του, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονταν γυναίκες και δούλοι, ζούσαν αποτραβηγμένοι από την υπόλοιπη κοινωνία ακολουθώντας έναν άκρως λιτό τρόπο διαβίωσης σύμφωνα με τα προτάγματα του δασκάλου τους. Ωστόσο, οι Επικούρειοι λοιδορήθηκαν συστηματικά, κυρίως από τους οπαδούς του Χριστιανισμού, τόσο για τον υποτιθέμενο ηδονισμό τους όσο και για τον υλιστικό τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονταν τη θνητότητα και αρνούνταν την ύπαρξη του θεού. Μια σημαντική αναβίωση γνώρισε ο Επικουρισμός στη Ρώμη στα μέσα του 1ου αι. π.Χ., με κυριότερους θιασώτες τον ποιητή Λουκρήτιο που συμπύκνωσε τις βασικές φιλοσοφικές θέσεις του Επικούρου στο ποίημά του De Rerum Natura και τον Φιλόδημο από τα Γάδαρα.
Ο Επίκουρος επηρεάστηκε από την ατομική θεωρία του Δημοκρίτου και με βάση αυτήν διατύπωσε τη βασική του θεώρηση για τη σύσταση του κόσμου και τη φύση των θεών. Καθώς όλος ο κόσμος είναι φτιαγμένος από άτομα και κενό, ακόμη και ψυχή, ο μόνος τρόπος για να προσεγγίσει κανείς την αλήθεια είναι μέσω των αισθήσεων. Αισθησιοκρατία και υλισμός συμπληρώνονταν από μια πρωτόγνωρη θεωρία για την αδιαφορία των θεών: κατά τον Επίκουρο, οι θεοί είναι βέβαια υπαρκτοί, αλλά ζουν απομακρυσμένοι από τον δικό μας κόσμο, δοσμένοι στη δική τους αιώνια ἀταραξία. Εξάλλου, μαζί με τη φιλία, η ἀταραξία (δηλαδή η απουσία παθών και ταραχής) και η ἀπονία (η αποφυγή του πόνου και η επίτευξη της ηδονής) αποτελούν τα βασικά ιδεώδη του επικούρειου ανθρώπου. Ο άνθρωπος, σύμφωνα με την επικούρεια φιλοσοφία, δεν πρέπει παρά να επιδιώκει την ηδονή, και μάλιστα σε αυτόν τον κόσμο, αφού μετά θάνατον τον περιμένει η ανυπαρξία.
Κείμενα:
· Διογένης Λαέρτιος 10 (O βίος και το έργο του Επικούρου)
Βιβλιογραφία:
· A.A. Long. 1990. Η ελληνιστική φιλοσοφία. Μετάφρ. Σ. Δημόπουλος, Μ. Δραγώνα & Μονάχου. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 37-128.
Γνωμικά αποδιδόμενα στον Επίκουρο :
https://www.gnomikologikon.gr/authquotes.php?auth=241
Λουκρίτιος , de rerum natura .
https://www.miet.gr/book-list/book-Paregklisis-O-Loykrhtios-kai-oi-aparxes-ths-newretikothtas
Λουκρίτιος , de rerum natura .
https://www.miet.gr/book-list/book-Paregklisis-O-Loykrhtios-kai-oi-aparxes-ths-newretikothtas
Β ) Λογοτεχνία :
Ηρώνδας : Μιμίαμβοι
Θεόκριτος : Ειδύλλια
Το ειδύλλιο συνιστά νέο ποιητικό είδος, η δημιουργία του οποίου εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της αλεξανδρινής αναθεώρησης των παλαιότερων ποιητικών ειδών και της δημιουργίας νέων (επύλλιο, αιτιολογικό έπος κ.ά.). Τα ποιήματα του Θεόκριτου, τα οποία, με ελάχιστες εξαιρέσεις, είναι γραμμένα σε δακτυλικό εξάμετρο (το μέτρο του έπους) και σε δωρική διάλεκτο με ενοφθαλμισμένα στοιχεία από άλλες διαλέκτους, αντιστέκονται στις απόπειρες που έχουν γίνει κατά καιρούς να καταταγούν σε κατηγορίες, και λόγω της θεματικής ποικιλίας ("ποιμενικά", αστικά, μυθολογικά, ερωτικά) και γιατί σ᾽ αυτά συναιρούνται στοιχεία από διαφορετικά παλαιότερα ποιητικά είδη. Ιδιαίτερα στενά συνδέεται το ειδύλλιο με το έπος (μέτρο) και με τον μίμο (δωρική διάλεκτος, διάλογος, καθημερινά θέματα).
Μένανδρος : Νέα Κωμωδία
. Στις κωμωδίες της Νέας οι υποθέσεις ήταν πέρα για πέρα επινοημένες από τον ποιητή. Περιορισμένες στο στενό πλαίσιο της οικογένειας και της γειτονιάς, βασίζονταν σε μεγάλους έρωτες, σε παρεξηγήσεις, σε μηχανορραφίες, σε συμπτώσεις, σε πολύχρονες απουσίες και απρόσμενες επιστροφές, σε πλαστοπροσωπίες, σε βιασμούς, σε έκθετα παιδιά και καθυστερημένους αναγνωρισμούς. Τα τρία τελευταία συνυπάρχουν, θυμίζουμε, στον Ίωνα, και επιβεβαιώνουν τη μεγάλη επίδραση του Ευριπίδη, που ο ρεαλισμός του, ο ερωτισμός του και η θυμοσοφία του χρησιμεύουν για σχολείο ανώτερης μόρφωσης στην κωμωδιογραφία της ελληνιστικής εποχής (Α. Σολομός).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου