Η   ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ 

ΚΑΤΑ ΤΟΝ  7ο ΚΑΙ ΤΟΝ 8ο ΑΙΩΝΑ .

( συνέχεια )

Ο μοναστικός και κοσμικός κλήρος αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια της βυζαντινής κοινωνίας σε όλη την μακραίωνη ιστορία της. Μερικοί αριθμοί είναι ενδεικτικοί για να κατανοήσουμε το μέγεθος και τη σημασία του. Για παράδειγμα, στις αρχές του 7ου αιώνα ο αριθμός τωνυπηρετούντων στην Αγία Σοφία ξεπερνούσε τα 600 άτομα, ενώ ήδη στα μέσα του 6ου αιώνα καταγράφονται 92 μοναστικά συγκροτήματα στηνΚωνσταντινούπολη!

Μεγάλος αριθμός αυτών των μοναστηριών επιβίωσε μέχρι τον 8ο αιώνα,γεγονός που οφείλεται στις σχέσεις τους με την αριστοκρατική ανώτερη τάξη. Η ισχύς μάλιστα των μοναστικών κύκλων ήταν τέτοια που είχαν τη δύναμη να ανατρέψουν έναν αυτοκράτορα που ακολουθούσε μια πολιτική ενάντια στα συμφέροντά τους, όπως στην περίπτωση του Ιουστινιανού Β'.
Αντίθετα, τα μοναστήρια εκτός της πρωτεύουσας παρήκμασαν από τα τέλη του 7ου αιώνα, γεγονός που σχετίζεται άμεσα με την κρίση των επαρχιακών πόλεων. Είναι χαρακτηριστικό πως στις πηγές, έως τα μέσατου 8ου αιώνα, δεν αναφέρεται κανένα μοναστήρι στις επαρχίες του βυζαντινού κράτους.

Σημαντικό σταθμό στην πορεία του κλήρου αποτέλεσε η περίοδος της Εικονομαχίας, μια περίοδος κρίσης, κατά τηνοποία αποδυναμώθηκε  ο κλήρος από τις εσωτερικές θεολογικές διαμάχες αλλά και απειλήθηκε σε επίπεδο κοινωνικό και οικονομικό.

Ένα από τα αποτέλεσματα της όλης κατάστασης ήταν οι αριστοκράτες και μοναχοί της πρωτεύουσας να μεταφερθούν στη γειτονική περιοχή της Βιθυνίας, όπου από το 780 ιδρύθηκαν νέα μοναστήρια που συνέβαλαν στην άνθηση του μοναχισμού μετά την Εικονομαχία.

Ανώτερη τάξη 

Διάφοροι χαρακτηρισμοί απαντούν στις πηγές για τα μέλη της ανώτερηςτάξης της βυζαντινής κοινωνίας. Εν γένει και πλούτω λαμπροί , ευγενείς , επιφανέστατοι και περίδοξοι και άρχοντες  είναι μερικοί από αυτούς. Ποιοι όμως είναι αυτοί που ανήκαν στην αριστοκρατία της βυζαντινής κοινωνίας;

Το γένος, δηλαδή η αριστοκρατική καταγωγή , και ο πλούτος είναι τα δύο βασικά χαρακτηριστικά , με τα οποία η ανώτερη τάξη διακρινόταν από τα υπόλοιπα μέλη της βυζαντινής κοινωνίας. Αναφορές σε αυτές τις αξίες βρίσκουμε σε πολλά αγιολογικά κείμενα της περιόδου.
Παρόλα αυτά , φαίνεται πως αυτή την εποχή των αλλαγών και μετασχηματισμών παρουσιάστηκε μια έντονη κοινωνική κινητικότητα, έτσι ώστε τα πλούτη και η καταγωγή να μην αποτελούν πάντα το μοναδικό κριτήριο για την κοινωνική καταξίωση κάποιου.
Οι τίτλοι και τα αξιώματα αποτελούσαν σίγουρα ένα μέσο κοινωνικής ανόδου. Πηγές του 9ου αιώνααναφέρουν έναν μεγάλο αριθμό κρατικών αξιωματούχων. Αν και είναι αυτονόητο πως ένα μεγάλο μέρος αυτών των ανώτερων κρατικών λειτουργών ήταν πλούσιας και ευγενικής καταγωγής , δεν ήταν μόνον οι εύποροι και ευγενείς που ανέβαιναν τα σκαλοπάτια της κρατικής ιεραρχίας.

Σημαντικό ρόλο στην ανανέωση της ανώτερης τάξης έπαιξε επίσης και το διοικητικό σύστημα των θεμάτων. Οι στρατηγοί των θεμάτων συγκέντρωναν στα χέρια τους την πολιτική και στρατιωτική εξουσία μεγάλων περιοχών και αντιπροσώπευαν τον αυτοκράτορα. Σταδιακά , όχι μόνο ανέβηκαν στην κοινωνική πυραμίδα της αυτοκρατορίας ,αλλά απέκτησαν τέτοια πολιτική ισχύ, ώστε αρκετοί από αυτούς να έχουντη δύναμη να πυροδοτήσουν σημαντικές εξεγέρσεις στις περιοχές που διοικούσαν ή ακόμη και να ανέβουν στον αυτοκρατορικό θρόνο, όπως π.χ.ο Λεόντιος, ο Βαρδάνης-Φιλιππικός, ο Λέων Γ', ο Αρτάβασδος και οΜιχαήλ Β'.

Ασκήσεις :

1) Σε ποιες ακόμα κοινωνικές τάξεις αναφέρεται το κείμενο ;

2) Με ποια κριτήρια ορίζονταν τα μέλη της ανώτερης τάξης ;

3) Τι σημαίνει "κοινωνική κινητικότητα ";