Β1-Β2 : ΙΣΤΟΡΙΑ

ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ (1054 )

ΣΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ 

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΥΣ  (1204 )

 

Το Δολάριο του Μεσαίωνα

Από το 312, που πρωτοεμφανίζεται, ως τα μέσα του 11ου αι., το βυζαντινό νόμισμα θα μείνει σταθερό και καθαρό. Ίσως δεν είναι ανάγκη να αναζητήσουμε άλλη εξήγηση για τον πρωταρχικό ρόλο που έπαιξε στη μυθική ιστορία του Βυζαντίου, αλλά και στο μαζικό υποσυνείδητο των λαών του Μεσαίωνα.
Ο Κοσμάς Ινδικοπλεύστης (6ος αι ) θα στηρίξει τη θεωρία του για την αιωνιότητα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στο "ότι με το νόμισμα αυτών (δηλαδή των Βυζαντινών) εμπορεύονται όλα τα έθνη και είναι δεκτό σε κάθε τόπο από το ένα ως το άλλο άκρο της γης και θαυμάζεται από κάθε άνθρωπο και κάθε βασιλική εξουσία. Και τέτοιο νόμισμα δεν υπάρχει σ' άλλο κράτος"
Χλαμυδοφόρος αυτοκράτορας, κρατώντας στο χέρι σφαίρα σταυροφορούσα και σκήπτρο, εστεμμένος από Αγγελο Κυρίου ή από τον ίδιο το Χριστό με χαραγμένα τα ηχηρά ονόματα της (αυτοκρατορικής) εξουσίας... κυκλοφορούσε, χάρη στο νόμισμα, από τη μια γωνιά της αυτοκρατορίας στην άλλη, περνούσε στα χέρια ανθρώπων κάθε τόπου, διαλαλώντας τη στρατιωτική ισχύ της αυτοκρατορίας (σύμβολό της η χλαμύδα), το θεοστήρικτο της αυτοκρατορικής αρχής ( ο θεόστεπτος βασιλεύς είναι τοποτηρητής του Χριστού στη γη ), το παγκόσμιο και οικουμενικό της θεοπρόβλητης εξουσίας ( σημάδια τους το σκήπτρο και η σφαίρα) και τέλος τα βυζαντινά αναφαίρετα δικαιώματα στη ρωμαϊκή κληρονομιά

Ε. Αρβελέρ, Αρχαιολογία, 1, (1981), 39-40.

Η μάχη του Μαντζικέρτ θεωρείται γεγονός εξαιρετικής σημασίας για την τύχη του Βυζαντίου. Σηματοδοτεί την αρχή κατάρρευσης του βυζαντινού κράτους και για πολλούς ερευνητές αποτελεί το συμβατικό όριο ανάμεσα στη Μεσοβυζαντινή και Υστεροβυζαντινή εποχή. Πρόκειται για την τελευταία στρατιωτική επιχείρηση του Ρωμανού Δ' Διογένη (1067-1071). Η πορεία μέχρι το Mαντζικέρτ σημαδεύτηκε από σειρά συμβάντων που ερμηνεύτηκαν ως κακοί οιωνοί για την έκβαση της εκστρατείας. Στις 26 Αυγούστου 1071 ο αυτοκράτορας, απορρίπτοντας συνθήκη ειρήνης από το σουλτάνο Αλπ Αρσλάν (1063-1072), πήρε την απόφαση να αντιμετωπίσει τους Τούρκους. Πραγματοποιώντας μια σύντομη νίκη, ο Ρωμανός αποφάσισε να επιστρέψει στο στρατόπεδο. Ωστόσο, ο Ανδρόνικος Δούκας διέδωσε την ψεύτικη είδηση ότι ο αυτοκράτορας ηττήθηκε και απέσυρε τους άνδρες του. Διάφορες φήμες διαδόθηκαν γρήγορα. Την αναστάτωση που προκλήθηκε αντιλήφθηκαν οι Τούρκοι και την εκμεταλλεύτηκαν. Επιτέθηκαν, με αποτέλεσμα ο Ρωμανός να βρεθεί αιχμάλωτός τους και ο βυζαντινός στρατός να ηττηθεί. Η ήττα στο Mαντζικέρτ σήμανε την κατάρρευση του διοικητικού συστήματος στις ανατολικές επαρχίες. Σειρά εσωτερικών διαμαχών των Βυζαντινών, οι οποίοι ζητούσαν ακόμη και τη βοήθεια των Τούρκων, σημάδεψαν την επόμενη δεκαετία (1071-1081). Είναι χαρακτηριστικό, και ενδεικτικό του βαθμού στον οποίο η περιοχή της Μικράς Ασίας είχε αρχίσει να κατακλύζεται από τους Τούρκους, το γεγονός ότι ο μελλοντικός αυτοκράτορας Αλέξιος, επιστρέφοντας από την Αμάσεια στην Κωνσταντινούπολη το 1074, ταξίδεψε με πλοίο γιατί όλοι οι χερσαίοι δρόμοι ελέγχονταν από Τούρκους. Η ήττα του Mαντζικέρτ δεν ήταν ένα γεγονός που ξάφνιασε. Ήταν το αποτέλεσμα των εσωτερικών και εξωτερικών εξελίξεων που είχαν διαρκέσει πάνω από μισό αιώνα μετά το θάνατο του Βασιλείου Β' (976-1025). H Mικρά Aσία δεν κατέρρευσε αμέσως μετά το 1071. Ωστόσο η μάχη του Mαντζικέρτ σήμανε την αρχή του τέλους, την απαρχή της κατάληψης ενός από τα σημαντικότερα και πλουσιότερα τμήματα της αυτοκρατορίας, της Μικράς Ασίας, και την ίδρυση ισχυρού κράτους από τους Σελτζούκους Τούρκους. 'Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού Οι ξένοι και η διοίκηση του κράτους Στους ξένους, αν δεν κρατάνε από βασιλική γενιά στη χώρα τους, να μην απονέμεις μεγάλους τίτλους ούτε να τους εμπιστεύεσαι μεγάλες εξουσίες. Κάνοντας κάτι τέτοιο, σίγουρα και τον εαυτό σου θα μειώσεις αλλά και τους Ρωμαίους άρχοντές σου. Διότι, όταν θα τιμήσεις έναν ξένο που έχει έλθει από ταπεινή γενιά με το αξίωμα του πριμικηρίου ή του στρατηγού, ποια αντάξια στρατηγία θα δώσεις στον Ρωμαίο; Σίγουρα θα τον κάνεις εχθρό. Αλλά και στη χώρα του, αν ακούσουν ότι αυτός ανέβηκε σε τέτοιους τίτλους, όλοι θα γελάσουν και θα πουν: «Εμείς εδώ δεν τον είχαμε άξιο για τίποτα, κι όταν πήγε στη Ρωμανία κατάφερε να πάρει τέτοιο αξίωμα. Φαίνεται ότι στη Ρωμανία δεν υπάρχει κανένας ικανός άνθρωπος, γι' αυτό ανέβηκε τόσο ψηλά ο δικός μας [....]». Πολύ συμφέρει τη Ρωμανία, κύριέ μου, να μην τιμά τους ξένους με μεγάλα αξιώματα [...]. Κεκαυμένος, Στρατηγικό, σετ. Δ. Τσουγκαράκης, εκ. Κανάκε, Αθήνα 1996, 250. (Ο Κεκαυμένος ήταν Βυζαντινός συγγραφέας γνωστός για το διασωθέν έργο του Στρατηγικόν, ένα εγχειρίδιο για τις στρατιωτικές υποθέσεις των νοικοκυριών του 11ου αιώνα. Ήταν ίσως Αρμενικής ή Γεωργιανής καταγωγής ) Ο στρατός του Ρωμανού Δ 'Διογένη Ο Αυτοκράτορας ξεκίνησε για την εκστρατεία βιαστικά, με στρατό που δεν άρμοζε σε αυτοκράτορα των Ρωμαίων, αλλά που ήταν χαρακτηριστικός των καιρών: τον αποτελούσαν Βούλγαροι, Ούζοι και άλλοι ξένοι που έτυχε να βρίσκονται εκεί, καθώς επίσης και Φράγκοι και Βαράγγοι. Όλοι αυτοί πήραν την αυτοκρατορική εντολή να πάνε στη Φρυγία, που βρίσκεται στο θέμα Ανατολικών, και όπου έβλεπε κανείς το απίθανο αυτό θέαμα: οι περίφημοι στρατιώτες των Ρωμαίων, που είχαν υποτάξει Ανατολή και Δύση, δεν ήταν παρά λίγοι άνδρες, τσακισμένοι από τη φτώχεια και το άγχος και άοπλοι... Επειδή για πολλά χρόνια κανένας αυτοκράτορας δεν είχε επιχειρήσει εκστρατείες, οι στρατιώτες ήταν άσχετοι και άχρηστοι, και στερημένοι από μισθό και τις συνηθισμένες προμήθειες. Ήταν δειλοί και φυγόμαχοι και φαίνονταν ανίκανοι για οποιαδήποτε γενναία πράξη ...Σε αντίθεση οι στρατιώτες του εχθρού ήταν τολμηροί, επίμονοι, πεπειραμένοι και γενικά κατάλληλοι για πόλεμο. Γεώργιος Κεδρηνός , II, 668-669, στο : Σπ. Βρυώνης, Η παρακμή του Μεσαιωνικού Ελληνισμού της Μικρός Ασίας και η διαδικασία του εξισλαμισμού (11ος- 15ος αι.), μετ. Κ. Γαλαταριώτου, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1996, 82. Ο Γεώργιος Κεδρηνός ήταν βυζαντινός χρονογράφος. Έζησε στο τέλος του 11ου και στις αρχές του 12ου αιώνα. Άσκηση :  Χρησιμοποιώντας στοιχεία από τα τρία τελευταία κείμενα ( Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Κεκαυμένος , Κεδρηνός ) παρουσιάστε με δικά σας λόγια τα γεγονότα που οδήγησαν στην μάχη του Ματζικέρτ και την σημασία της . Να λάβετε υπ' όψιν σας τι διαφαίνεται για την κατάσταση της Αυτοκρατορίας  στο κείμενο του Κεκαυμένου ;