ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΡΤΗΣΗ
ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟΥ ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥΣ
----Αφιέρωμα στην αφγανική λογοτεχνία #2----]
Είναι λυπηρό ότι στην ελληνική βιβλιογραφία δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου υλικό για τους ποιητές και ιδιαίτερα για τις ποιήτριες του πολύπαθου Αφγανιστάν, παρά το γεγονός ότι έχουν μια αξιοσημείωτη λογοτεχνική κληρονομιά, καθώς η περιοχή αυτή υπήρξε κοιτίδα της περσικής ποίησης. Υπάρχει μάλιστα μια γυναικεία ποιητική παράδοση, αρχίζοντας από τη Ράμπια Μπάλκι (Rabia Balkhi), την πρώτη γνωστή ως σήμερα γυναίκα που έγραψε ποίηση στα φαρσί. Έζησε τον 10ο αιώνα στην αυτοκρατορική αυλή των Σαμανίδων στην πόλη Μπαλκ, ιδιαίτερη πατρίδα της συζύγου του Μεγαλέξανδρου Ρωξάνης. Η τραγική ιστορία της Ράμπια περιβάλλεται από θρύλους που το μοτίβο τους μοιάζει με του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, καθώς ήταν ερωτευμένη με έναν άνδρα από χαμηλότερη κοινωνική τάξη. Παραθέτω εδώ μια δική μου μετάφραση ενός ποιήματος που είναι γνωστό ως το τελευταίο της:
*
Ο έρωτάς σου μ’ έχει αιχμαλωτίσει
κι ούτε να κινήσω να ξεφύγω δεν μπορώ·
ωκεανός απέραντος είναι η αγάπη,
σ’ αυτόν να κολυμπήσει σώφρων δε θα πάει κανείς,
μα αν πιστός της θέλεις να ‘σαι μέχρι τέλους
θα πρέπει κάθε μη αποδεκτό ν’ αποδεχτείς,
τις κακουχίες με χαρά να προϋπαντήσεις
και πίνοντας φαρμάκι, μέλι να το αποκαλείς.
*
Οι περισσότερες φημισμένες ποιήτριες των παλαιότερων εποχών ήταν αριστοκρατικής καταγωγής, όπως και η Νάζο Τόχι (Nazo Tokhi), πολεμίστρια και ποιήτρια από την εθνότητα Παστούν, που έζησε τον 17ο αιώνα στο Κανταχάρ. Εδώ μεταφράζω ένα από τα σχεδόν 2000 ποιήματά της:
*
Δροσοσταλιές το χάραμα σε νάρκισσου ανθό
με δάκρυα που πέφτουν από θλιμμένα μάτια μοιάζουν·
Ω κάλλος, τότε ρώτησα, τι σ’ έκανε να κλαις;
Ειν’ η ζωή μου τόσο σύντομη, εκείνο μ’ αποκρίθη,
Με το που ανθίσει η ομορφιά μου, έχει ήδη μαραθεί,
Σαν το χαμόγελο που μόλις βγει, για πάντα σβήνει.
*
Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά ακόμη παραδείγματα Αφγανών ποιητριών, κάθε κοινωνικής καταγωγής πλέον, ιδίως από την πόλη Χεράτ, όπου ο πολιτισμός κάποτε βρισκόταν σε άνθιση, και που συνεχίζει έως και σήμερα να έχει τη δική της «σχολή», στην οποία ανήκε και η δολοφονημένη Νάντια Ανζουμάν (Nadia Anjuman). Στα ελληνικά βρίσκουμε ελάχιστες σποραδικές μεταφράσεις άρθρων και αποσπασμάτων που έγιναν από τις αντίστοιχες αγγλικές, αλιευμένες επίσης από το διαδίκτυο. Για παράδειγμα, βρήκα μια σύντομη αναφορά στην νέα ποιητική γενιά της χώρας στο ιστολόγιο Ποιητικά Παλαίσματα: http://poihsh-palh.blogspot.com/2018/01/blog-post_12.html
Για την γυναικεία ποιητική παράδοση του Αφγανιστάν γράφει επίσης η ποιήτρια Δάφνη Χρονοπούλου, και αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στη λαϊκή ποίηση λαντάι:
«Λαντάι (Landai) ονομάζεται το δηλητηριώδες φιδάκι που έδωσε το όνομά του στα καυστικά, ερωτικά, παιχνιδιάρικα ή μελαγχολικά δίστιχα ποιήματα των γυναικών. Σε μια χώρα που τα κορίτσια παντρεύονται με προξενιό από την εφηβεία τους και που μόνο το 5% τελειώνει το σχολείο ακόμα και σήμερα, τα Λαντάι είναι μια μυστική, περιφρονημένη μα αναγκαία μορφή έκφρασης πόθων και πόνων ανομολόγητων.» (Όλη η ανάρτηση εδώ: https://daphnechronopoulou.blogspot.com/.../10/landai-n.html)
Τα λαντάι συνθέτονται από την αρχαιότητα σε περιοχές του Αφγανιστάν και καταπιάνονται με μια μεγάλη γκάμα θεμάτων, τώρα όμως θέλω να παραθέσω μερικά ενδεικτικά, σχετιζόμενα με τη σύγχρονη πραγματικότητα:
*
Εξωτικά λουλούδια να θαυμάζω έχω κουραστεί.
Τους κήπους του Σανγκίν μας νοσταλγώ, κι ας ήτανε φτωχοί.
Θεού κατάρα ας πέσει στον Λευκό Οίκο και στον άνθρωπο εκείνο
που έστειλε αμερικάνικους πυραύλους cruise για να μου κάψει την πατρίδα.
Θεού κατάρα ας πέσει στους Ταλιμπάν, με τους πολέμους φτάνει!
Γιατί αυτοί γυναίκες Αφγανές χήρες και πόρνες έχουν κάνει.
Τι σου ‘ναι ο χωρισμός! Αυτός βάζει φωτιά
Σε κάθε εραστή το σπίτι και την καρδιά.
*
Αφήνω στα σχόλια τους συνδέσμους με κάποια σχετικά άρθρα στα αγγλικά, μεταξύ των οποίων και ένα οδοιπορικό καταγραφής λαντάι, όπου και βρήκα τα δίστιχα που έχω μεταφράσει, το οποίο λέει πολλά για τη ζωή και το πνεύμα των Αφγανών γυναικών.
*
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου