Α2  10 ο Μάθημα Γλώσσας 


                         ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Όπως κάθε κείμενο εξαρτάται από τους κειμενικούς παράγοντες : 

Πομπός* ( οπτική γωνία ), δέκτης ( συνομιλιακοί ρόλοι ) , μέσον , σκοπός , ( καταστασιακό περιβάλλον ) τι (μήνυμα )

*Σε κάθε περιγραφή υπάρχει και η οπτική γωνία του πομπού, η οποία άλλοτε υποκρύπτεται και άλλοτε δηλώνεται με τα σχόλια που εμπεριέχονται στην περιγραφή.Σπάνια και δύσκολα είναι δυνατό να δεχτούμε την απόλυτη αντικειμενικότητα, ακόμα και στην περίπτωση που είναι συνειδητή η προσπάθεια του πομπού για μια αντικειμενική περιγραφή. Συνήθως η επιλογή των λεπτομερειών που άλλες υπερτονίζονται και άλλες παραλείπονται ή υποβαθμίζονται, καθώς και η επιλογή των λέξεων και των συντακτικών δομών είναι ένα έμμεσο σχόλιο που φανερώνει την οπτική γωνία του πομπού. Στην περίπτωση, μάλιστα, του προφορικού λόγου, στα παραπάνω στοιχεία προστίθενται και τα εξωγλωσσικά και παραγλωσσικά στοιχεία που αποτελούν και αυτά ένα έμμεσο ή άμεσο σχόλιο στα περιγραφόμενα. Η γραπτή ή προφορική περιγραφή γεγονότων ή καταστάσεων δηλώνει την οπτική γωνία του πομπού και όταν ακόμη ο ίδιος προσπαθεί να είναι αντικειμενικός.

Βασική λειτουργία ¨η Επιλογή ( τι διαλέγω μα περιγράψω από όλα τα χαρακτηριστικά ενός προσώπου , αντικειμένου ,γεγονότος .

"κάθε περιγραφή αποτελεί μια επιλογή λεπτομερειών και συγχρόνως μια επιλογή της οργάνωσής τους."

Η πορεία μιας περιγραφής είναι παραγωγική (από το γενικό στο ειδικό ) 

Σύνδεση με χώρο 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ 

Να βρείτε παραδείγματα περιγραφών από το σχολικό σας βιβλίο (αντίστοιχο κεφάλαιο ) ή από το διαδίκτυο .

Αναφορικές περιγραφές -Λογοτεχνικές περιγραφές ( ένα συνεχές )

  Περιγραφή σπιτιού προς ενοικίαση , αυτοκινήτου/μηχανής για αγορά , περιγραφή έργου Τέχνης ,περιγραφή αρχαιολογικού ευρήματος , περιγραφή προσώπου , ζώου 

Γ2 : 15ο Μάθημα Γλώσσας 

Απελευθερώνοντας τη δημιουργικότητα: Δύο προτάσεις εικαστικής έκφρασης τον καιρό του Κορωναϊού.

ΑΡΘΡΑ 20 Μαϊος 2020

 
 

της Ειρήνη Κοκκορού, Κοινωνικής Λειτουργού, Εικαστικής Ψυχοθεραπεύτριας παιδιών και εφήβων επί πτυχίω

«Η τέχνη βοηθά σε περιόδους δυσκολιών»

Rudolph Arnhieim, The Rescue of Art

O Δημιουργικός Εαυτός

Ο ανθρωπιστής ψυχολόγος Carl Rogers παρατηρούσε ότι «η κύρια πηγή της δημιουργικότητας φαίνεται να είναι η εν τω βάθει τάση την οποία ανακαλύπτουμε μέσα από τη θεραπευτική δύναμη της ψυχοθεραπείας –η τάση του ανθρώπου για αυτοπραγμάτωση, η τάση του να γίνει οι δυνατότητες που διαθέτει» (όπως αναφέρεται στη Malchiodi,2009). Σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, ο δημιουργικός εαυτός μπορεί να απελευθερωθεί και να αποδειχτεί πολύτιμος σύμμαχός μας. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια προθυμία να πειραματιστεί κανείς με τα εικαστικά υλικά, να τολμήσει να βγει έξω από τις γραμμές, να διευρύνει τα όρια, να επινοήσει, να απορρίψει αποδεκτές παραδοχές και να θελήσει να μάθει κάνοντας συνδέσεις και δίνοντας νόημα στην εικαστική του εμπειρία, μέσα από μια προσωπική συνομιλία με τα έργα του. Η αύξηση της ικανότητας του ατόμου για δημιουργική σκέψη και συμπεριφορά μέσα από την εικαστική διαδικασία και τη δημιουργία ενός έργου τέχνης, βοηθά στη μείωση της συναισθηματικής καταπόνησης και σύγκρουσης και ενισχύει την κατανόηση του εαυτού και των σχέσεων με τους άλλους. Δύο πρακτικές εικαστικής θεραπείας δίνονται, ώστε να βοηθήσουν στην απελευθέρωση της δημιουργικότητας μέσα από την εικαστική αυτο-εξερεύνηση.

Όλοι μας υπήρξαμε παιδιά- Όλοι μας υπήρξαμε δημιουργικοί

«Η φίλη και συνάδελφός μου Εύα, που έχει διδακτορικό στην ανθρωπολογία και δύο μάστερ, μου είπε ότι θυμάται καθαρά τη δασκάλα της στο δημοτικό να δηλώνει «τι ωραία ραπτομηχανή!» κοιτάζοντας τη ζωγραφιά ενός αλόγου που είχε κάνει [..] στο εξής δεν ξανάνιωσε ποτέ άνετα με την τέχνη» (Malchiodi,2009). Παρόμοιες εμπειρίες αποθάρρυνσης στην πρώτη σχολική ηλικία, έχουν δυστυχώς τις επιπτώσεις τους ως προς την αποκοπή του ατόμου από τον δημιουργικό εαυτό του.

Η δημιουργία ενός εικαστικού έργου είναι κατεξοχήν διαισθητική διαδικασία, απαιτεί μια διάθεση παιχνιδιού, μια συναίνεση να αφεθεί κανείς στην ελευθερία της μορφής πέρα από μαθημένα σχήματα και μοτίβα, να παλινδρομήσει σε πρωταρχικές μορφές αισθητηριακής επαφής και σύνδεσης με τον εαυτό του και τον κόσμο, να τολμήσει να καινοτομήσει πέρα από παγιωμένες λογικές τακτικές, να εξερευνήσει μέσα από τα χρώματα, τα σύμβολα, τις γραμμές τη θέση του μέσα στο σύνολο και να γεφυρώσει το «μέσα» με το «έξω» με τρόπους μιας νέας κατανόησης που θα τον βοηθήσει να δώσει νόημα και να αναλάβει το ρίσκο να ζει. «Ο κόσμος ζωντανεύει και γίνεται αλησμόνητος. Έτσι η ανάδυση του υλικού από τις ασυνείδητες διαστάσεις περιλαμβάνει μια υψηλότερη αισθητηριακή εμπειρία», σημειώνει ο υπαρξιακός ψυχολόγος Rollo May, μιλώντας για το θάρρος της δημιουργίας (May,2017).

Η πράξη της δημιουργίας για τον May «περιλαμβάνει το σύνολο του προσώπου, με το υποσυνείδητο και το ασυνείδητό του να λειτουργούν σε ενότητα με το συνειδητό.[..] Φέρνει όλες μαζί τις διανοητικές, τις βουλητικές και τις συναισθηματικές λειτουργίες σε συνεργασία», Μιλά για μια δι-άνοιξη η οποία στην εικαστική θεραπεία, μια κατεξοχήν δημιουργική διεργασία, μπορεί και συμβαίνει, ακριβώς γιατί κοπάζει ο θόρυβος του νου και χαλαρώνουν οι εσωτερικοί μηχανισμοί ελέγχου (May,2017)..

Η εικαστική δημιουργία απαιτεί ένα βαθμό απορρόφησης και έντασης που οδηγεί σε μια εμπειρία πραγμάτωσης των δυναμικών του εαυτού. Η εσωτερική δε εγγραφή και οι διαδικασίες της εικαστικής πράξης που μορφοποιούν, ποιούν, οικοδομούν, συνεχίζονται ακόμα και πολύ μετά, και σε στιγμές που δεν υπάρχει συνειδητή επίγνωσή τους.

Έργο εικαστικής θεραπείας - Η εικαστική έκφραση βοηθά στη διερεύνηση και διεύρυνση του υποκειμενικού νοήματος σε περιόδους κρίσης.

 Η δημιουργία ενός εικαστικού έργου ενισχύει τη ζωή

Ο ψυχολόγος Abraham Maslow υποστήριξε ότι οι άνθρωποι επιδεικνύουν ισχυρή ώθηση προς την αυτοέκφραση, ακόμη κι όταν οι βασικές ανάγκες τους -τροφή, κατοικία και ασφάλεια- δεν ικανοποιούνται. Η μετατροπή ενός βομβαρδισμένου θεάτρου στο Σεράγεβο του 1990, σε εκθεσιακό χώρο έργων τέχνης που δημιουργήθηκαν με υλικά από την καταστροφή της πόλης, είναι ένα μόνο παράδειγμα της μετουσιωτικής λειτουργίας της τέχνης και της ακατανίκητης ώθησης του ανθρώπου να μετασχηματίζει, για να συνεχίζει να ζει.

"Ο τρόπος που βλέπουμε την πραγματικότητα είναι σαν ένας χάρτης με τον οποίο ανιχνεύουμε το έδαφος της ζωής». (Σκοτ, 1988).

Ο Covid19 ήρθε κι έπληξε τους χάρτες μας, ως μια διακοπή, μια α-συνέχεια, φέρνοντας μας αντιμέτωπους με μια αίσθηση αποδιοργάνωσης. Ήρθε κι έκανε μια τομή σε μια προ- Covid εποχή και σε μια μετά – Covid. Οι άνθρωποι ήρθαν απότομα σε επαφή με την ευαλωτότητά τους. Ο περιορισμός στο σπίτι ανέδειξε την ανάγκη της συλλογικότητας, πολλές βεβαιότητες καθώς και το ψευδές αίσθημα παντοδυναμίας που καλλιεργούσε ο καπιταλισμός με τα καταναλωτικά αντικείμενα του, κατέρρευσαν. Αυτή η συνειδητοποίηση της ευθραυστότητάς μας που κερδήθηκε σε αυτό τον καιρό των απωλειών, μπορεί να αποτελέσει το άνοιγμα της δυνατότητας για μια αλλαγή, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα στοιχεία που έφερε ο ιός στη ζωή μας. Έχουμε τη δυνατότητα να ανακαλύψουμε ξανά την πηγή της δημιουργικότητας, βασική πηγή της ανθρώπινης εμπειρίας που είχε παραγκωνιστεί, και να αντλήσουμε δύναμη και έμπνευση. Η δημιουργικότητα, αν ως πράξη μπορεί να οριστεί ως η ανακάλυψη αυτού για το οποίο δεν γνωρίζαμε ότι ψάχνουμε, ή ως η δημιουργία κάποιου πράγματος που μέχρι πριν λίγο δεν φανταζόμασταν καν, απαιτεί ένα τέτοιο ιδιαίτερο είδος ευαλωτότητας, ώστε να είμαστε ανοιχτοί στο εύρηκα της δημιουργικής ανακάλυψης, έτοιμοι να παραιτηθούμε από τρόπους να βλέπουμε, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα στοιχεία.

«Στη διάρκεια μιας δημιουργικής στιγμής αρχίζετε να αντιλαμβάνεστε τους περιορισμούς του τωρινού τρόπου σκέψης σας ή του τρόπου με τον οποίο βλέπετε τον κόσμο. Εγκαταλείπετε παλιές πεποιθήσεις και αντιλήψεις» (Malchiodi,2009).

Προωθώντας τη δημιουργικότητα μέσα από τη δημιουργία ενός δικού σας έργου

Η Malchiodi, στο βιβλίο της Εικαστική Θεραπεία -Ένας πρακτικός οδηγός, προτείνει πρακτικές εικαστικής θεραπείας που μπορεί να κάνει κανείς στο σπίτι του, αποκτώντας μια ιδέα για το πώς μπορεί να χρησιμοποιήσει την τέχνη για αυτοεξερεύνηση και προσωπική αλλαγή. «Αν δεν είστε καλλιτέχνης τότε δεν έχετε προκαταλήψεις για το πώς πρέπει να είναι το έργο σας» σημειώνει για να ενθαρρύνει αυτούς/ές που πιστεύουν ότι θα έπρεπε να είναι καλλιτέχνες για να ασχοληθούν. (Malchiodi,2009),

Οι πρακτικές που προτείνει και που δύο από αυτές μοιραζόμαστε μαζί σας σε αυτό το άρθρο, μπορούν μεταξύ των άλλων, να προσφέρουν μια ασφαλή διέξοδο στην ανακούφιση των συναισθημάτων, μια αίσθηση ελέγχου της ζωής στον καιρό της αβεβαιότητας λόγω του Κορωναϊού, αλλά και να δημιουργήσουν μια αίσθηση ηρεμίας και ασφάλειας. Τον καιρό του Covid19, καιρό κρίσης, αυτό είναι αναγκαίο, καθώς το άγχος, ο φόβος, η θλίψη, ο θυμός, ταλαιπωρούν τους ανθρώπους. Το να έχουν τη δυνατότητα, σε ένα περιοριστικό πλαίσιο καραντίνας, να περάσουν από μια παθητική θέση ανημπόριας σε μια ενεργητική θέση δημιουργίας κι επεξεργασίας μέσω της τέχνης αυτού που τους συμβαίνει, είναι μια μετατόπιση που βοηθά και μπορεί να αποδειχτεί βαθιά θεραπευτική με την έννοια της αυτό-φροντίδας.

Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι η τέχνη μπορεί να εξωτερικεύει συγκρούσεις, έντονα συναισθήματα και οδυνηρές εμπειρίες και να ανακουφίζει, αλλά δεν τις μετασχηματίζει αυτόματα. Όταν υπάρχει θεραπευτικό αίτημα, είναι αναγκαίο για την εμβάθυνση και την κατανόηση, το θεραπευτικό πλαίσιο δουλεύοντας μαζί με έναν εικαστικό θεραπευτή.

Δημιουργώντας έναν ασφαλή τόπο

Η ιδέα αφορά αρχικά στη δημιουργία μιας εικόνας ασφάλειας, η οποία βοηθά να ανακουφιστεί η ένταση. Έπεται η ανάδυση νοητών εικόνων που ενισχύουν αυτό το αίσθημα.

 

 Τίτλος έργου:Η κούρνια μου

Χρειάζεστε μια επιφάνεια ζωγραφικής. Προτιμήστε υλικά ζωγραφικής -στερεά (μαρκαδόρους, λαδοπαστέλ, κ.λπ.). Κόλλα και διάφορα υλικά διαφορετικών υφών, αν θελήσετε να κάνετε ζωγραφική και κολάζ.

Αρχίσετε με χαλάρωση. Όταν νιώσετε χαλαροί, σκεφτείτε όλους τους τόπους, στους οποίους νιώσατε ασφαλείς στη διάρκεια της ζωής σας. (Αν δεν μπορείτε να σκεφτείτε κάποιον συγκεκριμένο τόπο, μπορείτε να φανταστείτε κάποιον).

• Ονομάστε ή/και γράψτε τα χαρακτηριστικά του τόπου στον οποίο νιώθετε ασφαλείς.
• Ζωγραφίστε τον ασφαλή τόπο σας σε ένα απλό διάγραμμα ή μια πολύπλοκη απεικόνιση. Προσθέστε γνωρίσματα τα οποία θα ενίσχυαν την ασφάλεια του τόπου ή θα τον έκαναν πιο άνετο.
• Συνομιλήστε με την εικόνα σας. Κοιτάξετε την και περιγράψτε τη σημασία και το σκοπό του κάθε χαρακτηριστικού ή γνωρίσματος που περιλαμβάνει. Φανταστείτε τον εαυτό σας σε αυτό τον ασφαλή τόπο. Πού θα ήσασταν μέσα στο έργο; Σε ποια θέση; Τι θα βλέπατε στα αριστερά και στα δεξιά σας, μπροστά σας και κάτω από εσάς;
• Κοιτάξτε την εικόνα σας, σκεφτείτε υπό ποιες συνθήκες ο ασφαλής τόπος σας θα σας ήταν χρήσιμος. Πότε θα καταφεύγατε σε αυτόν; Σημειώστε τες (μπορείτε να κρατάτε ένα εικαστικό ημερολόγιο).
• Αναπτύξτε στο μυαλό σας την εικόνα αυτού του ασφαλούς τόπου και εξασκηθείτε να τον βλέπετε νοερά τις επόμενες μέρες. Τι νιώθετε όταν επισκέπτεστε αυτόν τον τόπο στη φαντασία σας;

Χάρτης συναισθημάτων

Αυτή η άσκηση βασίζεται στην άσκηση την οποία χρησιμοποίησε ο John Goff Jones στην εργασία του με όσους επέζησαν της βομβιστικής επίθεσης στην Οκλαχόμα, προκειμένου να εκφραστούν, να διερευνηθούν και να κατανοηθούν τα συναισθήματα και οι συνδέσεις του κάθε ατόμου με ότι τα πυροδοτεί.

 

 Έργο Art Therapy - Χάρτης συναισθημάτων

 Υλικά: μεγάλο λευκό χαρτί και χρωματιστά μολύβια ή μαρκαδόροι.

• Θα αναπαραστήσετε τα ακόλουθα έξι συναισθήματα: θυμό, χαρά, φόβο, αγάπη για τους άλλους και αγάπη για τον εαυτό σας. Χρησιμοποιήστε διαφορετικό χρώμα για το κάθε συναίσθημα. Προσπαθήστε να φανταστείτε με τι μοιάζει το κάθε συναίσθημα με όρους μεγέθους και σχήματος.
• Όταν ολοκληρώσετε όλες τις εικόνες, εξετάστε αν συνδέονται μεταξύ τους. Πώς σχετίζονται μεταξύ τους οι εικόνες; Υπάρχουν κάποια κοινά σχήματα ή κοινές γραμμές; Ποιο είναι το συγκριτικό τους μέγεθος; Για ποια εικόνα διαθέσατε τον περισσότερο χρόνο;

Όλοι μπορούν να κάνουν ένα εικαστικό έργο

Η εικαστική εξερεύνηση είναι ένας τρόπος αυτο-αποκάλυψης και αυτο-κατανόησης που μέσα στο κλείσιμο που επήλθε για λόγους προστασίας από τον Covid19, μπορεί να μας βγάλει σε ένα ξέφωτο όπου όλα φωτίζονται αλλιώς. «Ξέφωτο: φως, εύθραυστες ηλιαχτίδες μέσα από φυλλωσιές, άνοιγμα, άνοιγμα όμως μέσα από μια κοιλότητα που έχει μείνει για καιρό αδιαπέραστη. [..] Κανείς δεν πρόκειται να κατάσχει το δικό μου ξέφωτο. [..] Είναι μια λέξη που αγγίζει όλες μου τις αισθήσεις.[..] Είναι δική μου αλλά δεν την κρατώ για μένα. Στα δικά μου τα ξέφωτα ποτέ δεν είμαι μόνος» (Πονταλίς, 2006)

Βιβλιογραφία

Malchiodi, A. Cathy., Εικαστική Θεραπεία _Ένας πρακτικός οδηγός, Αθήνα: 2009, Ελληνικά Γράμματα- Κέντρο Τέχνης και Ψυχοθεραπείας, Σειρά: Νέοι δρόμοι στην ψυχοθεραπεία, Υπεύθυνη σειράς: Νιζέτα Αναγνωστοπούλου.

May, Rollo, Το θάρρος της Δημιουργίας, Αθήνα:2017, Αρμός.

Πεκ, Σκοτ., Ο δρόμος ο λιγότερος ταξιδεμένος, Αθήνα:1988,Κέδρος.

Πονταλίς, Ζαν Μπερτράν., Παράθυρα, Αθήνα:2006. Βιβλιοπωλείον της Εστίας.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ :

Διαβάστε πολύ προσεκτικά το άρθρο (υπογραμμίστε και κρατήστε σημειώσεις ) . 
Κατόπιν γράψτε ένα δικό σας κείμενο πάνω στον ρόλο που παίζει η δημιουργικότητα στη ζωή μας . Σκεφτείτε , αν η δημιουργικότητα κατέχει κάποια θέση στην ζωή σας , αν έχετε νοιώσει την ανάγκη να δημιουργήσετε και πότε ήταν αυτό .Τοποθετηθείτε κριτικά πάνω στο γεγονός της απουσίας δημιουργικότητας από το Ελληνικό Εκπαιδευτικό σύστημα και αντιδιαστείλετε την έννοια της δημιουργικότητας με αυτήν της παραγωγικότητας που όλο και περισσότερο παρεισφρύει στο λεξιλόγιό μας !

Το κείμενό σας να έχει μορφή δοκιμίου αποδεικτικού .( Στηρίζετε με λογικά επιχειρήματα και αποδεικτικά στοιχεία  όσα λέτε .Προχωράτε την σκέψη σας όσο πιο βαθεία μπορείτε )

Α2 : 9ο Μάθημα Γλώσσας 


                                 QUIZ
Συνώνυμα !!!

https://quizlet.com/509310415/match?x=1KqU&i=2w4oph&sc=c4p&fbclid=IwAR3dN_9AHbC23NTqgXfukGa-WONMDJN39Nmcof1WT6bWCtuViQM58nqgwv8



Εκφράσεις αρχαίας Ελληνικής που επιβίωσαν μέσα στην σύγχρονη Γλώσσα !!!


https://quizlet.com/509925019/match?x=1KqU&i=2w4oph&sc=dcx&fbclid=IwAR2D641nSi9hXN5SUtqTzGJ8dl2BlOOGAdctiXHu6yIPebs3BpZrw8Bt-qI

Β1-Β2 10ο Μάθημα Ιστορίας

Οικονομία και Κοινωνία στον Μεσαίωνα 

Κατασκευή Μεσαιωνικού Κάστρου 

Το 1997 ξεκίνησε να κτίζεται στην Γαλλία , στην Βουργουνδία , ένα παράξενο κτίσμα . Αυτό το Κάστρο , κτισμένο όπως στον Μεσαίωνα είναι καρπός επιστημονικής αναζήτησης μιας ομάδας παθιασμένων με το θέμα ανθρώπων .


https://www.futura-sciences.com/sciences/questions-reponses/moyen-age-etait-organisee-societe-moyen-age-5419/

Famille de Roquefeuil- Chateau de bonaguil

Οι κοινωνικές τάξεις  κατά τον Μεσαίωνα :



bellatores : (αυτοί που πολεμούν ) οι ευγενείς (πρίγκηπες , άρχοντες , ιππότες* )

oratores :(αυτοί που προσεύχονται): Επίσκοποι (από την Αριστοκρατική τάξη ,συνήθως δευτερότοκος γιος του Άρχοντα ) και Μοναχοί **(από όλες τις τάξεις άρα τρόπος κοινωνικής ανόδου )

laboratores : (αυτοί που εργάζονται /80-90 % )


Στο β μισό του Μεσαίωνα εμφανίζεται μια τέταρτη τάξη : οι αστοί (έμποροι και τραπεζίτες 0 οι οποίοι ,όμως , δεν αναγνωρίζονται ως ξεχωριστή τάξη .Ανήκουν με τους αγρότες στην Τρίτη Τάξη .



Γύρω στο έτος 1000 παρατηρείται πρόοδος σε πολλούς τομείς στην Μεσαιωνική Δύση .

(Αίτια και αποτελέσματα μπερδεύονται γιατί το ένα οδηγεί στο άλλο )

Αίτια : η ειρήνη μετά από μακρά περίοδο πολέμων και καταστροφών .

Η χρήση εργαλείων από σίδηρο για τις γεωργικές εργασίες (ξεκινούν οι Νορμανδοί ) και ιδιαίτερα το άροτρο (Από τον 11ο αιώνα στις πεδιάδες του Βορρά του Χριστιανικού Κόσμου διαδίδεται το ασύμμετρο άροτρο με ρόδες και αλετραύτι τι οποίο εκτελεί βαθύτερο όργωμα και επιτρέπει υψηλότερες αποδόσεις )
Τριζωνική καλλιέργεια της γης με εναλλαγή καλλιεργειών θερινών ,φθινοπωρινών και μιας ζώνης αγρανάπαυσης .

Αποτέλεσμα : Δημογραφική αύξηση ! (διπλασιασμός ) Οδηγεί σε αύξηση των καλλιεργούμενων εδαφών -> τεράστιο ρεύμα εκχερσώσεων ( νέοι αγροί προέκταση παλαιών ) κυρίως σε βατοπέδια κι όχι σε δάση .(Τα δάση εκχερσώνονταν πιο δύσκολα , ανήκαν στους Φεουδάρχες για κυνήγι και χρησίμευαν στην καθημερινή ζωή κατά τον Μεσαίωνα ) . Αποξήρανση ελών και δημιουργία πόλντερ 
(Ένα πόλντερ (ολλανδικά: polder) είναι, με την αυστηρή έννοια του όρου, οποιοδήποτε περιφραγμένο με τεχνητό τρόπο τμήμα επιφάνειας εδάφους που περιέχει νερό (αλμυρό ή γλυκό), ευρισκόμενο σε επίπεδο χαμηλότερο από εκείνο της πηγής παροχής του και όπου η ποσότητα του νερού μπορεί να ελεγχθεί με μηχανικά μέσα με σκοπό την εκμετάλλευση του εδάφους.)


Μεγάλο ρεύμα ανοικοδόμησης  καθρεφτίζει την πρόοδο και λειτουργεί ως οικονομικό κίνητρο !

"Ενώ πλησίαζε η τρίτη χρονιά  που ακολούθησε το έτος 1000 , είδαμε σε ολόκληρη σχεδόν την γη αλλά κυρίως στην Γαλατία να ανοικοδομούν τις εκκλησίες.αν και οι περισσότερες ήταν καλοκτισμένες και δεν είχαν ανάγκη , αληθινή άμιλλα έσπρωχνε κάθε χριστιανική κοινότητα να αποκτήσει μια εκκλησία πολυτελέστερη από εκείνη των γειτόνων της .Θα λέγαμε ότι ο κόσμος ολόκληρος σειόταν για να παρατήσει την παλαιότητά του και να περιβληθεί  με ένα λευκό πέπλο από εκκλησίες .Τότε , όλες σχεδόν οι εκκλησίες των επισκοπικών εδρών, των μοναστηριών που ήταν αφιερωμένα σε κάθε λογής άγιο , ακόμα και τα μικρα παρεκκλήσια των χωριών , ξανακτίστηκαν από τους πιστούς ομορφότερα . "

Απόσπασμα από το Χρονικό του βουργούνδιου Ραούλ Γκλαμπέρ








Γλωσσάρι σχετικό με κοινωνία και οικονομία 

*Ιππότης : μέλος της φεουδαρχικής αριστοκρατίας που ξεχωρίζει από τον οπλισμό του , το είδος της ζωής (πύργος , κυνήγι , πόλεμος 0 , και την ιδιαίτερη ηθική 9πίστη , γενναιοδωρία 0. Μπορεί να ορισθεί με μια τελετή μύησης .Κατά τον 13ο αιωνα , η ιπποσύνη τείνει να μεταμορφωθεί σε κλειστή κάστα ( ευγένεια 0.Υπάρχουν κατηγορίες ιπποτών : πλούσιοι και φτωχοί .

Δουλοπάροικος (serf ) : Κατώτερη κοινωνική θέση στην οποία ανήκει ένα μέλος της αγροτικής μάζας που είναι υποταγμένο σε υποχρεώσεις υλικά βαριές και ηθικά ατιμωτικές : αγγαρείες , κεφαλικός φόρος , φόρος γάμου ,αυθαίρετος φόρος . Νομική υπόσταση που ανάμεσα στον 9ο και 12ο αιώνα διευρύνθηκε και συμπεριέλαβε το σύνολό των αγροτών και ύστερα έτεινε να εξαφανισθεί με απελευθερώσεις .

 Επαίτες (ζητιάνοι ) : Τιμώνται ως αυτοί που ασκούν την απόλυτη φτώχεια κατά το πρότυπο του Χριστού(από εδώ προκύπτουν τα επαιτικά τάγματα ).Ωστόσο , σιγά -σιγά  , περιφρονούνται κοινωνικά και ορισμένοι τους καταδικάζουν ,επειδή αρνούνται να κερδίσουν το ψωμί τους με την εργασία . 

Εμποροπανηγύρεις : Παρέχουν στην Μεσαιωνική κοινωνία τα προϊόντα που είναι αδύνατον να προμηθευτούν επί τόπου .Υποστηρίζονται από την Εκκλησία που ευλογεί τα πανηγύρια και από τους Πρίγκιπες που θεσπίζουν φόρο προστασίας των εμποροπανηγύρεων .

**Μοναστήρια: Όταν η κοινοβιακή ( και όχι η ερμητική μορφή του μοναχισμού θριάμβευσε στην Δύση ) , τα μοναστήρια αποτέλεσαν ένα σύνολο από συγκεντρωμένα οικήματα  ( εκκλησία μονή , ξενώνας κλπ ).Κλειστός κόσμος θεωρητικά σε απομόνωση ,έπρεπε να είναι αυτάρκης ώστε οι μοναχοί να αποφεύγουν την επαφή με τον έξω κόσμο .

Τα μοναστήρια ήταν στην πραγματικότητα εστίες ακτινοβολίας  των νέων Τεχνικών και της Πνευματικότητας ( γράμματα , Τέχνες , βιβλία , ιδέες ) . Οικονομικά κέντρα ( μεγάλα αγροκτήματα ανοιχτά στην πρόοδο . Πνευματικά κέντρα  ( scriptorium , illuminures , vitreaux ) . Πολιτικά κέντρα  μερικές φορές (π.χ. Cluny ) ,Η μεγάλη καινοτομία των επαιτικών ταγμάτων του 13ου αιώνα είναι ότι εγκατέστησαν μονές  μέσα στις πόλεις .


**Μοναστικά Τάγματα : Ο μοναχισμός εισήχθη στην Δύση στις αρχές του 5ου αιώνα , στην Προβηγκία και κατόπιν στην Ιρλανδία (Άγιος πατρίκιος ) . Στο Μόντε Κασίνο ( Ρώμη ) ο άγιος Βενέδικτος ίδρυσε μοναστήρι και θέσπισε κανόνα λειτουργίας του ο οποίος εξαπλώθηκε παντού ( Βενεδικτίνοι μοναχοί ). Ο κυριότερος στόχος των Βενεδικτίνων μοναχών είναι η υπηρεσία του Θεού : opus Dei , με την προσευχή και την λειτουργία . Η απομόνωση και η οικονομική ανεξαρτησία είναι οι συνθήκες που τους επιτρέπουν να ολοκληρωθούν. Ο βενεδικτίνος μοναχός είναι επίσης στρατιώτης του Θεού υπό την εξουσία του αββά του .

Τον 11ο αιώνα ένα ερημητικό κίνημα προσανατολίζεται στην διαμόρφωση Μοναστηριών με τον κανόνα του αγίου Αυγουστίνου (Chartreuse , Cisterciens κλπ ) τα οποία μαζί με το opus Dei επιμένουν στην ανάγκη για χειρωνακτική εργασία και στην απλότητα του Ευαγγελίου .
Στις αρχές του 13ου αιώνα νέα τάγματα εμφανίζονται: τα επαιτικά τάγματα ( Δομινικανοί , Φραγκισκανοί κ.α. ) που αναλαμβάνουν το  αποστολικό έργο  στις πόλεις  και τα προάστια .
Κατά των αγώνα εναντίον των Μουσουλμάνων στην Ισπανία και στους Αγίους Τόπους ιδρύθηκαν Στρατιωτικά Μοναστικά Τάγματα .





Στις πόλεις οι μοναχοί ίδρυαν νοσοκομεία και πτωχοκομεία (Hotel Dieu ) που ανακούφιζαν τον κόσμο .

Πιο συχνά σ αυτά ,υπηρετούσαν μοναχές .

Πόλεις :Στον πρώιμο Μεσαίωνα οι πόλεις περιορίζονται στην  στρατιωτική , διοικητική και  θρησκευτική τους λειτουργία ..Η πόλη είναι ένας οχυρωμένος περίβολος κατοικία του κόμητα ή του επισκόπου .Από τον 11ο αιώνα ή ανανέωση του εμπορίου ξαναζωντανεύει την εμπορική τους λειτουργία . Μια νέα εμπορική συνοικία ,το bourg , αναδύεται  πλάι στο παλιό αρχοντικό castrum . Αργότερα οι νέοι κάτοικοι κλονίζουν την ηγεμονία του παλιού άρχοντα  , αποκτούν ελευθερίες ή έναν χάρτη που παραχωρεί στους κατοίκους ελευθερία και το δικαίωμα να αυτοκυβερνηθούν , με αντάλλαγμα μια αποζημίωση στον άρχοντα .
Η άνθιση των πόλεων ευνοεί την πρόοδο της βασιλικής εξουσίας και την απελευθέρωση των αγροτών οι οποίοι έλκονται από τα εργοτάξια .

Αλλά η ανάπτυξη είναι άναρχη . Οι στενοί δρόμοι , ο συνωστισμός μέσα στα σπίτια  και η έλλειψη νερού φέρνουν πολλές επιδημίες (μαύρη πανούκλα του 1348 ) .Η κατασκευή από ξύλο πολλαπλασιάζει τις πυρκαγιές. Οι κοινωνικές ανισότητες επιφέρουν πολλές ταραχές .οι πόλεις βοήθησαν να απελευθερωθούν οι αγρότες των περιχώρων από την χωροδεσποτική δουλεία (δουλοπαροικία ) , αλλά όσο βοήθησαν άλλο τόσο εκμεταλλεύτηκαν την ύπαιθρο που παρασύρθηκε από την γοητεία τους . Από νωρίς διαμορφώθηκε ένα πνεύμα εμποτισμένο από ανωτερότητα και εχθρότητα προς την ύπαιθρο .
Οι πόλεις υπήρξαν τα κυριότερα κέντρα της οικονομικής , καλλιτεχνικής και πνευματικής(πανεπιστήμια 0 προόδου, εστίες λαϊκής και λόγιας κουλτούρας .(γιορτές , θέατρο ,σχολείο )

Χάνσα : Συνασπισμός γερμανικών πόλεων που κυριαρχεί στο μεγαλεμπόριο της Βόρειας Ευρώπης .

Συντεχνίες : Συσσωματώσεις εμπόρων και καλλιτεχνών μιας πόλης , οι οποίες με διατάγματα
ρύθμιζαν τις λεπτομέρειες της εργασίας  : ωράρια , ποιότητα προϊόντων , καταστολή του δόλου. Είχαν σκοπό την απάλειψη του ανταγωνισμού στο εσωτερικό της πόλης και την διατήρηση του μονοπωλίου μιας  μειοψηφίας αφεντικών στην αγορά της πόλης . Συχνά οι συντεχνίες συνοδεύονταν από θρησκευτικές αδελφότητες που είχαν επιφορτισθεί με την αντιμετώπιση των εξόδων των άπορων μελών τους σε περίπτωση αρρώστιας ή θανάτου .Αυτές οι αδελφότητες βρίσκονταν υπό την προστασία του αγίου προστάτη της συντεχνίας .
Οι υαλογραφίες που οι συντεχνίες πρόσφεραν στον καθεδρικό ναό της Σαρτρ είναι μια θαυμάσια πηγή για την ιστορία των Συντεχνιών .


Από το βιβλίο του jacques Le Goff , Ο Πολιτισμός της Μεσαιωνικής Δύσης , εκδόσεις Βάνιας

ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ  : Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική Ευρώπη   Κοινωνία και εξουσία στη Δυτική Ευρώπη

Β1-Β2 : 9ο Μάθημα Ιστορίας 



                     Το Χρυσόβουλο του 1081

Χρυσόβουλο  Βυζαντινό 

       Τι είναι το χρυσόβουλο ;

        http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9155

Χρυσόβουλο Παλαιολόγων 

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9157

Βενετία : εικονική περιήγηση https://www.youtube.com/watch?v=CjFP9cTAQTI

Άγιος Μάρκος Βενετίας , 10ος αιώνας 

Πηγή 1

Και παραχώρησε στους Βενετούς όλα τα εμπορικά καταστήματα που υπήρχαν από την παλιά εβραϊκή σκάλα μέχρι τη Βίγλα καθώς και όλες τις ενδιάμεσες σκάλες (αποβάθρες). Ακόμη τους χάρισε πολλά ακίνητα στη Βασιλεύουσα και στο Δυρράχιο και όπου αλλού του ζητήσανε. Αλλά το σπουδαιότερο απ' όλα πως τους επέτρεψε το ελεύθερο εμπόριο σ' όλες τις περιοχές που βρίσκονταν στην εξουσία των Ρωμαίων, ώστε να εμπορεύονται άνετα και όπως ήθελαν, χωρίς να πληρώνουν ούτε ένα νόμισμα για δασμούς (κομμέρκιον) και άλλους φόρους και να είναι έξω από κάθε έλεγχο

Αννα Κομνηνή, Αλεξιάς VI, 10, έκδ. Β. Leib, τόμ. II, Παρίσι, 1943, 54-55.

Πηγή 2

Αφού απέκτησαν μεγάλο πλούτο (οι Βενετοί που είχαν εγκατασταθεί στο Βυζαντινό Κράτος) έγιναν τόσο φαντασμένοι και ξεδιάντροποι που όχι μόνο επέτρεπαν αυθαιρεσίες σε βάρος των Ρωμαίων, αλλά, επιπλέον, περιφρονούσαν ακόμη και τις απειλές και τις εντολές του Αυτοκράτορα. Ο αυτοκράτορας γι' αυτό σταμάτησε να τους ευνοεί. "Οταν έφερνε στο μυαλό του τις αγριότητες που διέπραξαν στην Κέρκυρα ή πληροφορούνταν ενέργειές τους που αποδείκνυαν την εχθρότητά τους και αναστατωνόταν από τις ανοησίες τους, τότε άφριζε από την οργή σαν κύμα που το φουσκώνει η άγρια και μανιασμένη καταιγίδα. Επειδή η απείθαρχη συμπεριφορά τους του φαινόταν ανυπόφορη, έστειλε επιστολές σ' όλο το Ρωμαϊκό Κράτος με τη διαταγή, μια ορισμένη μέρα, να συλληφθούν οι Βενετοί και να δημευθεί η περιουσία του
ς

Νικήτας Χωνιάτης, Διήγησις χρονική, εκδ. Α. Van Dieten, Βερολίνο 1975. 171.

                                                                                               Πηγή 3

                            https://archive.ert.gr/7036/?autoplay=1



                              Ελληνισμός και Δύση ( βίντεο )

Πηγή 4

 Επιπροσθέτως παραχωρούμε στους Βενετούς τα εργαστήρια μαζί με τους επάνω ορόφους που βρίσκονται στη συνοικία του Περάματος (σημείο επιβίβασης για τη συνοικία του Γαλατά), που εκτείνεται από την Εβραϊκή Πύλη (Τσιφούτ-Καπού) ως την Πύλη της Βίγλας (Οντούν-Καπί), όπου ζουν Βενετοί και Έλληνες• και [τους παραχωρούμε] τρεις σκάλες που καταλήγουν σ' αυτή την περιοχή [...].

    Δίνεται επίσης στους Βενετούς το δικαίωμα να κάνουν εμπόριο με κάθε λογής εμπορεύματα σ' όλα τα μέρη της Ρωμανίας, γύρω από τη μεγάλη Λαοδικεία, την Αντιόχεια, τη Μάμιστρα, τα Άδανα, την Ταρσό, την Αττάλεια, τη Στρόβιλο, τη Χίο, τον Θεολόγο (= Έφεσος), τη Φώκαια, το Δυρράχιο, την Αυλώνα, την Κορυφώ (=Κέρκυρα), τη Βονδιτσα (=Βόνιτσα), τη Μεθώνη, την Κορώνη, τη Ναυπλία (το Ναύπλιο), την Κόρινθο, τις Θήβες, την Αθήνα, τον Εύριπο (= Χαλκίδα), τη Δημητριάδα, τη Θεσσαλονίκη, τη Χρυσόπολη, το Περιθεώριον, την Άβυδο, τη Ραιδεστό, την Αδριανούπολη, την Άπρο, την Ηράκλεια, τη Σηλυμβρία, και την ίδια τη Μεγαλόπολη Κωνσταντινούπολη) και γενικά όλα τα μέρη που είναι κάτω από την εξουσία της ευσεβούς και ελεήμονος Εξοχότητάς μας, χωρίς να πληρώνουν εντελώς τίποτε για τις δραστηριότητές τους, δηλ. το κομμέρκιον και τους άλλους δασμούς που μπαίνουν στο δημόσιο ταμείο, το ξυλοκάλαμον, το λιμεν(ι)ατικόν, το ποριατικόν, το κανίσκιον, τις εξαφόλλεις, το αρχοντίκιον και τους άλλους εμπορικούς δασμούς. Σε όλους αυτούς τους το πους η αυτοκρατορική μου εξουσία τους δίνει το δικαίωμα να μη δέχονται οποιοδήποτε έλεγχο.

G. L. Fr. Tafel - G. M. Thomas, Urkunden zur alteren Handels- und Staatsgeschichte der Republik Venedig mit besonderer Beziehung auf Byzanz und die Levante vom 9. bis zum Ausgang des 15. Jh.s, πρώτο μέρος, Βιέννη
1856 (ανατύπ.: 'Αμστερνταμ 1964), 51-53

Ασκήσεις : 

1) Μελετήστε τις πηγές 1και 4 και αφου δείτε στον χάρτη που βρίσκονται οι περιοχές οι οποίες αναφέρονται στο κείμενο , δείξτε τα αποτελέσματα που θα είχε μια τέτοια απόφαση στην οικονομία της Αυτοκρατορίας .

2) να συνδέσετε τις πηγές 1 και 4 με την πηγή 2 .                                                                                             

3 ) Δείτε προσεκτικά την πηγή 3 . Κρατήστε προσεκτικά σημειώσεις και αναδιηγηθείτε το περιεχόμενό της .  Συνδέστε τις πληροφορίες που σας δίνει με την απόφαση του Αλεξίου Κομνηνού να ζητήσει την βοήθεια τους εναντίον των Νορμανδών αλλά και την εξέλιξη που πήρε η όλη υπόθεση .

Ενετικό Δουκάτο

Α1-Α2 14ο Μάθημα Ιστορίας


β) Αγγειογραφία (από την αρχαϊκή στην κλασική τέχνη )


     Οί ζωγράφοι άκολούθησαν. Άν εξαιρέσουμε αυτά πού λένε οί άρχαΐοι "Ελληνες συγγραφείς, δέν ξέρουμε πολλά πράγματα γιά τά έργα τους. Πρέπει δμως νά συνειδητοποιήσουμε δτι πολλοί "Ελληνες ζωγράφοι ήταν άκόμη πιο διάσημοι στήν εποχή τους άπό τούς γλύπτες. Ό μόνος τρόπος γιά νά σχηματίσουμε μιά ιδέα γιά τήν πρώιμη ζωγραφική τών άρχαίων Ελλήνων είναι νά δούμε τις παραστάσεις στά κεραμικά τους. Τά ζωγραφισμένα αύτά δοχεία λέγονται, γενικά, άγγεΐα, καί χρησιμοποιούνταν συνήθως γιά κρασί καί γιά λάδι. Ή ζωγραφική τών άγγείων έξελίχθηκε σέ σημαντική βιοτεχνία στήν Αθήνα, καί οί ταπεινοί έργάτες πού δούλευαν στά έργαστήρια ήταν έξίσου πρόθυμοι μέ τούς ύπόλοιπους καλλιτέχνες νά έφαρμόσουν τις πιο πρόσφατες ανακαλύψεις στά έργα τους.   Στά πρώιμα άγγεΐα, τού έκτου αιώνα π.Χ., υπάρχουν άκόμη ίχνη τών αιγυπτιακών μεθόδων .

Αμφορέας του Εξηκία 6ος αιώνας : Αχιλλέας και Αίαντας παίζουν πεσσούς .

 
      Βλέπουμε δύο ομηρικούς ήρωες, τόν Άχιλλέα καί τόν Αϊαντα, νά παίζουν πεσσούς στή σκηνή τους. Καί οί δύο μορφές παριστάνονται προφίλ. Τά μάτια δίνουν άκόμη τήν αίσθηση δτι τά βλέπεις άπό μπροστά. Τά σώματα δμως δέν είναι πιά σχεδιασμένα μέ τόν αιγυπτιακό τρόπο, ούτε τά χέρια καί τά πόδια έχουν τήν ίδια σαφήνεια καί άκαμψία. Είναι φανερό  πώς ό ζωγράφος προσπάθησε νά φανταστεί πώς θά φαίνονταν δυό άνθρωποι, άν στέκονταν έτσι ό ένας άπέναντι στόν άλλον. Δέ φοβόταν πιά νά δείξει μόνο ένα μικρό μέρος τοΰ αριστερού χεριού τοΰ Άχιλλέα, αφήνοντας τό υπόλοιπο κρυμμένο πίσω άπό τόν ώμο του. Δέ σκεφτόταν πιά πώς έπρεπε νά δείξει στην εικόνα όλα τά πράγματα πού ήξερε ότι υπήρχαν γύρω.
      Άπό τή στιγμή πού ό παλαιός έκεΐνος κανόνας έσπασε, καί ό καλλιτέχνης άρχισε νά βασίζεται σέ ό,τι έβλεπε, άρχισε μιά έντυπωσιακή μεταστροφή. Οί ζωγράφοι άνακάλυψαν τό πιό σημαντικό άπ’ όλα: τή βράχυνση των μορφών. Ήταν συνταρακτική γιά τήν Ιστορία τής τέχνης ή στιγμή λίγο πρίν άπό τό 500 π.Χ. πού ό καλλιτέχνης τόλμησε γιά πρώτη φορά νά σχεδιάσει ένα πόδι όπως φαίνεται άπό μπροστά. Στά χιλιάδες αιγυπτιακά καί άσσυριακά έργα πού έφτασαν στά χέρια μας δέν είχε συμβεΐ ποτέ κάτι τέτοιο.

Ο αποχαιρετισμός του πολεμιστή , Ευθυμίδης 6ος αι.

     "Ενα ελληνικό αγγείο δείχνει μέ πόση περηφάνια υιοθετήθηκε αύτή ή ανακάλυψη.
 Βλέπουμε έναν νέο πολεμιστή πού φοράει τήν πανοπλία του γιά νά πάει στή μάχη. Οί γονείς του, δεξιά κι άριστερά, πού τόν βοηθούν καί τοΰ δίνουν ίσως συμβουλές, παριστάνονται ακόμη εντελώς προφίλ. Τό ίδιο συμβαίνει καί μέ τό κεφάλι τοϋ νέου, στο κέντρο. Βλέπουμε πώς ό ζωγράφος δυσκολεύτηκε νά ταιριάζει τό κεφάλι μέ τόν κορμό, πού είναι ιδωμένος άπό μπροστά. Τό δεξί πόδι είναι ακόμη σχεδιασμένο μέ τόν παλαιό «σίγουρο» τρόπο, τό άριστερό όμως σχεδιάστηκε σέ βράχυνση — τά δάχτυλα είναι σάν μιά σειρά πέντε μικρών κύκλων. Θά θεωρηθεί ίσως ύπερβολική ή επιμονή μας σέ μιά τόσο μικρή λεπτομέρεια, αλλά αύτό σήμαινε πραγματικά πώς ή παλαιότερη τέχνη είχε οριστικά σβήσει. Σήμαινε πώς ό καλλιτέχνης δέν είχε άπό δώ κι εμπρός γιά στόχο νά περιλάβει στήν εικόνα τά πάντα μέ τή σαφέστερα ορατή μορφή τους, αλλά πώς λογάριαζε άπό ποιά γωνία έβλεπε ένα άντικείμενο. Καί έδειξε — δίπλα κιόλας στό πόδι— τί εννοούσε. Σχεδίασε τήν άσπίδα τοΰ νέου, όχι όπως θά τή βλέπαμε μέ τή φαντασία μας, δηλαδή στρογγυλή, άλλά ιδωμένη άπό τό πλάι καί ακουμπισμένη στόν τοίχο. Παρατηρώντας, ωστόσο, αύτή τήν εικόνα, καθώς καί τήν προηγούμενη, συνειδητοποιούμε καί κάτι άλλο: πώς τά διδάγματα τής αιγυπτιακής τέχνης δέν έχουν έντελώς άγνοηθεΐ. Οί "Ελληνες καλλιτέχνες προσπαθούσαν ακόμη νά σχεδιάσουν τό περίγραμμα τών μορφών τους όσο πιό καθαρά γινόταν, καί νά χρησιμοποιήσουν τή γνώση πού είχαν για τό άνθρώπινο σώμα στο βαθμό πού δεν παραμόρφωνε την εικόνα. Εξακολουθούσε νά τούς αρέσει ή ακρίβεια τού σχεδίου, ή ισορροπημένη διάταξη. Δεν προσπαθούσαν καθόλου νά άντιγράψουν κάποια τυχαία όψη τής φύσης όπως τήν έβλεπαν. Ή παλιά συνταγή, ό τύπος τής άνθρώπινης μορφής όπως είχε διαμορφωθεί στή διάρκεια των αιώνων, άποτελοΰσε άκόμη τήν άφετηρία τους. Αλλά δεν τή θεωρούσαν πιά ιερή καί άπαραβίαστη σέ κάθε της λεπτομέρεια


"Ολα τά έργα εκείνης τής μεγάλης εποχής έχουν αύτή τή σοφία καί τή μαστοριά στή διάταξη των μορφών. 'Ωστόσο, οί Αρχαίοι "Ελληνες έκτιμοΰ-σαν άκόμη περισσότερο κάτι άλλο: τό γεγονός ότι ή νέα έλευθερία πού τούς έδινε τή δυνατότητα νά παραστήσουν τό άνθρώπινο σώμα σέ όποιαδήποτε
στάση ή κίνηση μπορούσε νά χρησιμοποιηθεί γιά νά καθρεφτίσει τήν έσωτερική ζωή τών μορφών. Ένας άπό τούς μαθητές τού Σωκράτη μάς λέει πώς αύτό άκριβώς συνιστούσε στούς καλλιτέχνες ό μεγάλος φιλόσοφος, πού ύπήρξε κι ό ίδιος γλύπτης. "Επρεπε νά παριστάνουν τή «λειτουργία τής ψυχής»,μελετώντας μέ άκρίβεια τόν τρόπο μέ τόν όποιο «τά συναισθήματα έπηρεάζουν τό κινούμενο σώμα».

Καί πάλι οί τεχνίτες πού ζωγράφιζαν αγγεία προσπάθησαν νά συμβαδίσουν μέ τις άνακαλύψεις τών μεγάλων δασκάλων πού τά έργα τους έχουν χαθεί. Ή Ε ικ ό να  παριστάνει τό συγκινητικό επεισόδιο άπό τήν ιστορία τού Όδυσσέα, όπου ή γριά παραμάνα αναγνωρίζει τόν ηρώα άπό τή γνώριμη ουλή, τή στιγμή πού τού πλένει τά πόδια, όταν ξαναγυρίζει στο σπίτι του ύστερα άπό δεκαεννιά χρόνια, μεταμφιεσμένος σέ ζητιάνο, μέ τό ραβδί, τόν μπόγο καί τό τάσι του Ό καλλιτέχνης εικονογράφησε προφανώς ένα κάπως διαφορετικό επεισόδιο άπό εκείνο πού διαβάζουμε στον "Ομηρο, όπου ή παραμάνα έχει άλλο όνομα άπό αύτό πού έπιγράφεται στό άγγεΐο καί όπου δέν παρευρίσκεται καθόλου ό Εύ-
μαιος, ό χοιροβοσκός. Τή σκηνή πού ζωγράφισε μπορεί νά τήν είχε δει σέ κάποιο θεατρικό έργο, γιατί, όπως ξέρουμε, στον ίδιο αύτό αιώνα, οί "Ελληνες δραματουργοί δημιούργησαν τήν τέχνη τού θεάτρου. Δέν μάς χρειάζεται, ώστόσο, τό άκριβές κείμενο γιά νά νιώσουμε ότι εδώ συμβαίνει κάτι δραματικό καί συγκινητικό, γιατί ό τρόπος πού κοιτάζονται ή παραμάνα καί ό Όδυσσέας μάς λέει περισσότερα σχεδόν άπό όσα θά μπορούσαν νά μάς ποΰν τά λόγια.
 Οί 'Έλληνες καλλιτέχνες είχαν πράγματι κατακτήσει τά εκφραστικά μέσα πού χρειάζονταν γιά νά φανερώσουν κάτι άπό τά σιωπηλά συναισθήματα πού δημιουργοΰνται άνάμεσα στούς άνθρώπους.


Άσκηση : 

Βασισμένοι στις αναλύσεις που έχει κάνει ο Gombrich στα δυο ανωτέρω αγγεία , προσπαθήστε να κάνετε την δική σας ανάλυση στην αγγειογραφία του Εξηκία που αναπαριστά την αυτοκτονία του Αίαντα . 

Εξηκίας : Η αυτοκτονία του Αίαντα του Τελαμώνιου

Δείτε και στον "Ελληνικό Πολιτισμό " :http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos_Politismos/aggeiographia.htm

Αγγειογραφία : Μελανόμορφη , Ερυθρόμορφη , Κλασική 

Α1-Α2 13ο Μάθημα Ιστορίας


         ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΛΑΣΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

Από 'Το Χρονικό της Τέχνης " ,Ε.Η. Gombrich εκδόσεις  , M.I.E.T.

Άσκηση : Να διαβάσετε προσεκτικά τα αποσπάσματα που ακολουθούν και να σημειώσετε τις απορίες σας καθώς και τα σημεία που τράβηξαν ιδιαιτέρως την προσοχή σας .

α) Γλυπτική 

    "Οταν οί "Ελληνες καλλιτέχνες άρχισαν νά φτιάχνουν πέτρινα αγάλματα, ξεκίνησαν από κει πού είχαν σταματήσει οί Αιγύπτιοι καί οί Άσσύριοι.

Ή Ε ι κ ό να (1) :
δείχνει ότι μελέτησαν καί μιμήθηκαν αιγυπτιακά πρότυπα, δτι απ’ αύτά έμαθαν πώς να φτιάχνουν
έναν όρθιο έφηβο, πώς νά ξεχωρίζουν τά μέλη τού σώματος καί τούς μυς πού τό στηρίζουν. Δείχνει όμως έπίσης πώς ό καλλιτέχνης πού έφτιαξε αύτά τά άγάλματα δεν έμενε ικανοποιημένος με συνταγές, δσο καλές καί αν ήταν, καί πώς είχε άρχίσει νά πειραματίζεται γιά λογαριασμό του. Είναι λ.χ. φανερό δτι ήθελε νά μάθει πώς άκριβώς ήταν τά γόνατα. Μπορεί νά μήν τό πέτυχε άπόλυτα' μπορεί, στά δικά του άγάλματα, τά γόνατα νά πείθουν άκόμη λιγότερο παρά στά αιγυπτιακά πρότυπα' ή ούσία όμως είναι δτι άποφάσισε νά δει ό ίδιος πώς ήταν τά πράγματα, αντί ν’ άκολουθήσει τήν παλιά συνταγή. Τό πρόβλημα δεν ήταν πιά νά μάθεις έναν έτοιμο τύπο προκειμένου νά παραστήσεις τό άνθρώπινο σώμα. Κάθε "Ελληνας γλύπτης ήθελε νά βρει τον τρόπο μέ τόν όποιο αυτός θά παρίστανε ένα συγκεκριμένο σώμα. Οί Αιγύπτιοι είχαν βασίσει τήν τέχνη τους στή γνώση. Οί "Ελληνες άρχισαν νά χρησιμοποιούν τά μάτια τους.

’

Από τή στιγμή πού άρχισε αυτή ή επανάσταση, τίποτε πιά δέν μπορούσε νά τή σταματήσει. Οί γλύπτες στά εργαστήριά τους δοκίμαζαν νέες ιδέες καί νέους τρόπους γιά νά παραστήσουν τό άνθρώπινο σώμα, ενώ άλλοι άκολουθοΰσαν άμέσως κάθε καινοτομία καί πρόσθεταν τις δικές τους άνακαλύψεις. Ό ένας έβρισκε πώς νά σμιλεύει τόν κορμό, ό άλλος διαπίστωνε δτι τό άγαλμα θά έμοιαζε πολύ πιο ζωντανό, άν καί τά δυό πόδια δέν πατούσαν στερεά στή γή. ’Άλλος πάλι άνακάλυπτε πώς μπορούσε νά κάνει έκφραστικότερο ένα πρόσωπο δίνοντας άπλώς στά χείλη μιά κλίση προς τά επάνω πού νά μοιάζει μέ χαμόγελο. Ή αιγυπτιακή μέθοδος ήταν βέβαια από πολλές πλευρές άσφαλέστερη. Τά πειράματα τών Ελλήνων καλλιτεχνών δέν πετύχαιναν πάντα. Τό χαμόγελο έμοιαζε κάποτε σάν μορφασμός αμηχανίας, καί ή λιγότερο άκαμπτη στάση φαινόταν καμιά φορά επιτηδευμένη. Οί "Ελληνες καλλιτέχνες δμως δέν φοβήθηκαν τις δυσκολίες. Είχαν πάρει ένα δρόμο πού δέν άφηνε περιθώρια γιά επιστροφή.

        Τά δύο μεγάλα έργα τού Φειδία, ή Άθηνά καί τό πασίγνωστο άγαλμα τού Δία στήν ’Ολυμπία, χάθηκαν γιά πάντα, σώθηκαν όμως οί ναοί όπου ήταν τοποθετημένα, καί μαζί μ’ αύτούς μερικά διακοσμητικά στοιχεία πού χρονολογούνται άπό τήν ίδια εποχή. Ό ναός τής ’Ολυμπίας είναι ό αρχαιότερος. Άρχισε ίσως νά χτίζεται γύρω στό 470 π.Χ. καί τέλειωσε πρίν άπό τό 457 π.Χ. Στις μετόπες, πάνω άπό τό επιστύλιο, παριστάνονταν οί άθλοι τού Ηρακλή.

Ή Ε ικ ό ν α  (2) δείχνει τό έπεισόδιο μέ τά μήλα των Εσπερίδων — έναν άθλο πού άκόμη κι ό Ηρακλής δέν μπόρεσε ή δέ θέλησε νά τόν άναλάβει. Παρακάλεσε λοιπόν τον Άτλαντα, πού κρατούσε τόν ουρανό στούς ώμους του, νά τόν άντικαταστήσει, καί ό Άτλας δέχτηκε, μέ τόν όρο ότι ό Ηρακλής θά βαστοΰσε στό μεταξύ τό φορτίο του.

Αθηνά -Ηρακλής-Άτλας : Τα μήλα των εσπερίδων .Ολυμπία 

        Τό άνάγλυφο δείχνει τόν ’Άτλαντα νά γυρνά πίσω μέ τά χρυσά μήλα, ενώ ό Ηρακλής στέκει γεμάτος ένταση κάτω άπό τό φοβερό βάρος. Ή Άθηνά, πολυμήχανη βοηθός τού Ηρακλή σέ όλους τούς άθλους, έχει βάλει ένα μαξιλάρι στούς ώμους του γιά νά τόν άνακουφίσει. Στό δεξί της χέρι κρατούσε κάποτε μετάλλινο δόρυ. Ό άθλος παρουσιάζεται μέ θαυμαστή απλότητα καί σαφήνεια. Έχουμε τήν αίσθηση ότι ό καλλιτέχνης προτιμούσε άκόμη νά δείχνει μιά μορφή σέ στάση ξεκάθαρη, ιδωμένη άπό μπροστά ή άπό τό πλάι. Τό σώμα τής Άθηνάς είναι άπέναντί μας, καί μόνο τό κεφάλι στρέφεται στό πλάι, πρός τόν Ηρακλή. Καταλαβαίνουμε ότι διασώζεται άκόμη εδώ ή επίδραση των κανόνων πού ρύθμιζαν τήν τέχνη των Αιγυπτίων. Άλλά αισθανόμαστε ότι τό μεγαλείο, ή μεγαλόπρεπη γαλήνη καί ή δύναμη των έλληνικών γλυπτών οφείλονται, ώς ένα βαθμό, καί στήν τήρηση τών άρχαίων κανόνων. Γιατί οί κανόνες αύτοί δέν είναι πιά εμπόδιο πού περιορίζει τήν ελευθερία τού καλλιτέχνη. Ή παλαιά άρχή πού άπαιτοΰσε άπό τόν καλλιτέχνη νά δείξει τή δομή τού σώματος — δηλαδή τούς κύριους αρμούς του, προκειμένου νά καταλάβουμε πώς λειτουργεί— τόν ώθησε νά μελετήσει τήν άνατομία τών οστών καί τών μυών καί νά συνθέσει μιά πειστική εικόνα τής άνθρώπινης μορφής, πού παραμένει ορατή άκόμη καί κάτω άπό τό κυμάτισμα τών πτυχών. Ό τρόπος μέ τόν όποιο οί "Ελληνες καλλιτέχνες χρησιμοποιούσαν τίς πτυχές γιά νά έπισημάνουν τά κύρια μέρη τού σώματος, μαρτυρεί τή σημασία πού άπέδιδαν στή γνώση τής  φόρμας.

Γλυπτό από το Αέτωμα του Παρθενώνα 

     Αύτή ακριβώς ή ισορροπία ανάμεσα στό σεβασμό των κανόνων καί σέ μιά ελευθερία μέσα στά πλαίσια των κανόνων, είναι τό στοιχείο πού θαύμασαν τόσο στούς "Ελληνες οί επόμενες γενεές. Αυτός είναι ό λόγος πού οί καλλιτέχνες ξαναγυρίζουν κάθε τόσο στά άριστουργήματα τής έλληνικής τέχνης άναζητώντας καθοδήγηση καί έμπνευση.

Ολυμπία 

 



  Τό είδος των έργων πού ζητούσε συχνά τό κοινό άπό τούς "Ελληνες καλλιτέχνες τούς βοήθησε νά τελειοποιήσουν τή γνώση τους γιά τό σώμα «έν κινήσει». 'Ένας ναός σάν τής ’Ολυμπίας περιστοιχιζόταν άπό άγάλματα πού παρίσταναν όλυμπιονίκες καί πού ήταν άφιερωμένα στούς θεούς. Σήμερα αύτό τό έθιμο φαίνεται χωρίς άλλο παράξενο, γιατί δσο δημοφιλείς κι άν είναι οί πρωταθλητές μας, δέ θά μάς περνούσε ποτέ άπό τό νοΰ ν’ άφιερώσουμε τήν προτομή τους σέ κάποια έκκλησία μέ τήν ευκαιρία τής τελευταίας τους νίκης. Οί μεγάλες όμως άθλητικές έκδηλώσεις τών Ελλήνων, άπό τις όποιες οί ’Ολυμπιακοί ’Αγώνες ήταν φυσικά ή μεγαλύτερη, ήταν πολύ διαφορετικές άπό τίς δικές μας. Συνδέονταν στενά μέ τίς θρησκευτικές δοξασίες καί τίς λαϊκές τελετουργίες. "Οσοι έπαιρναν μέρος στούς άγώνες δέν ήταν άπλώς άθλητές — έπαγγελματίες ή ερασιτέχνες— άλλά μέλη τών μεγαλύτερων οικογενειών τής Ελλάδας. Τόν όλυμπιονίκη τόν άντιμετώπιζαν μέ δέος, σάν άνθρωπο πού τόν εύνόησαν οί θεοί δίνοντάς του τό χάρισμα τού άκατάβλητου. Οί άγώνες οργανώθηκαν άρχικά γιά νά διαπιστωθεί ποιος είχε εύλογηθεΐ μέ τή χάρη τής νίκης. Γιά νά τιμήσουν ή καί νά διαιωνίσουν αύτό τό φανέρωμα τής θείας χάρης, οί νικητές παράγγελναν τά άγάλματά τους στούς πιό φημισμένους καλλιτέχνες τής έποχής τους.

Οί άνασκαφές στήν ’Ολυμπία άποκάλυψαν πολλές άπό τίς βάσεις τών περίφημων αύτών άγαλμάτων, άλλά τά ίδια τά άγάλματα έχουν χαθεί. Ήταν φτιαγμένα κυρίως άπό χαλκό, καί είναι πιθανό νά τά έλιωσαν τό Μεσαίωνα, όταν ύπήρχε έλλειψη μετάλλων.




 

Μόνο στούς Δελφούς βρέθηκε ένα, πού παριστάνει έναν ήνίοχο . Τό κεφάλι του, πού τό βλέπουμε στήν Ε ικ ό να 54, είναι εντυπωσιακά διαφορετικό άπό τή γενική ιδέα πού εύκολα σχηματίζει κανείς γιά τήν ελληνική τέχνη όταν τή βλέπει μόνο σέ άντίγραφα. Τά μάτια, πού συχνά μοιάζουν κενά καί άνέκφραστα στά μαρμάρινα γλυπτά ή έχουν μείνει άδεια στά χάλκινα κεφάλια, είναι καμωμένα άπό χρωματιστά πετράδια — δπως τά έφτιαχναν πάντα τότε. Τά μαλλιά, τά μάτια καί τά χείλη ήταν ελαφρά έπιχρυσωμένα, πράγμα πού έδινε στό πρόσωπο μιά αίσθηση ζεστασιάς καί χλιδής. Ωστόσο, ένα τέτοιο κεφάλι δέν φαινόταν ποτέ φανταχτερό ή χυδαίο. Βλέπουμε πώς ό καλλιτέχνης δέν ήθελε νά μιμηθεΐ ένα συγκεκριμένο πρόσωπο μέ όλα τά ψεγάδια του, αλλά πώς τό έπλασε μέ βάση τή γνώση του γιά την ανθρώπινη μορφή. Δέν ξέρουμε αν ό ήνίοχος μοιάζει στό μοντέλο του — ίσως νά μή «μοιάζει» καθόλου, μέ τήν έννοια πού δίνουμε έμεΐς στή λέ

ξη. Είναι όμως μιά πειστική εικόνα ενός ανθρώπινου πλάσματος μέ εξαίσια άπλότητα καί ομορφιά

       Τέτοια έργα, πού ούτε κάν άναφέρονται άπό τούς κλασικούς συγγραφείς, μάς θυμίζουν τί χάσαμε μέ τήν απώλεια των πιο φημισμένων άπό αύτά τά άγάλματα των άθλητών, όπως ό «Δισκοβόλος» τού ’Αθηναίου γλύπτη Μύρωνα, πού θά πρέπει νά ανήκε στήν ίδια γενιά μέ τον Φειδία. 

Διασώθηκαν πολλά αντίγραφα τού «Δισκοβόλου», πού μάς δίνουν τουλάχιστον μιάν ιδέα γιά τό τί ήταν τό πρωτότυπο .

Δισκοβόλος του Μύρωνα

 Ό νεαρός άθλητής παριστάνεται άκριβώς τή στιγμή πού έτοιμάζεται νά ρίξει τόν βαρύ δίσκο του. Σκύβει καί τεντώνει τό χέρι πρός τά πίσω, γιά νά δώσει μεγαλύτερη δύναμη στή ρίψη του. Τήν έπόμενη στιγμή θά πετάξει τό δίσκο μέ μιά ένισχυτική στροφή τού σώματός του. Ή στάση είναι τόσο πειστική, ώστε οί σύγχρονοι αθλητές τή χρησιμοποίησαν γιά υπόδειγμα, προσπαθώντας νά διδαχτούν τόν ακριβή τρόπο μέ τόν όποιο οί "Ελληνες έριχναν τό δίσκο. Δέν ήταν όμως καί τόσο εύκολο. Παραγνώρισαν τό γεγονός ότι τό άγαλμα τού Μύρωνα δέν ήταν ένα «καρέ» παρμένο άπό αθλητικά επίκαιρα, αλλά αρχαίο ελληνικό έργο τέχνης. "Αν μάλιστα τό εξετάσουμε πιό προσεχτικά, θά καταλάβουμε πώς ό Μύρων έδωσε τήν εκπληκτική εντύπωση τής κίνησης εφαρμόζοντας μέ καινούριο τρόπο πανάρχαιες μεθόδους. Κοιτάζοντας τό άγαλμα καί εντοπίζοντας τήν προσοχή μας στά περιγράμματα, συνειδητοποιούμε ξαφνικά τή σχέση του μέ τήν αιγυπτιακή παράδοση. "Οπως οί Αιγύπτιοι ζωγράφοι, έτσι καί ό Μύρων έχει πλάσει τόν κορμό όπως τόν βλέπουμε άπό μπροστά, καί τά πόδια καί τά χέρια όπως τά βλέπουμε άπό τό πλάι' όπως κι εκείνοι, έχει συνθέσει τήν εικόνα τού ανδρικού σώματος μέ τις πιό χαρακτηριστικές όψεις των μερών του. Στά δικά του όμως χέρια, αυτή ή παλιά καί ξεπερασμένη συνταγή έχει γίνει κάτι εντελώς διαφορετικό. Αντί νά συνταιριάσει τις απόψεις αυτές στήν αφύσικη άπόδοση μιάς άκαμπτης πόζας, ζήτησε άπό ένα ζωντανό μοντέλο νά πάρει μιά παρόμοια στάση καί τήν προσάρμοσε μέ τέτοιο τρόπο, ώστε νά μοιάζει μέ πειστική παράσταση ενός σώματος «εν κινήσει». "Αν αυτό αντιστοιχεί ή όχι στή σωστή κίνηση τού δισκοβόλου, είναι εντελώς αδιάφορο. Εκείνο πού έχει σημασία είναι ότι ό Μύρων κατέκτησε την   κίνηση, άκριβώς όπως οί ζωγράφοι τής εποχής του κατέκτησαν τό χώρο.


 Η ικανότητα νά βλέπουμε «τή λειτουργία τής ψυχής» στή στάση τού σώματος μεταμορφώνει μια απλή επιτύμβια στήλη, Ε ικόνα  , σέ μεγάλο έργο τέχνης. Τό ανάγλυφο δείχνει τήν Ήγησώ όπως ήταν όταν ζοΰσε. Μιά νεαρή παρακόρη στέκει μπροστά της καί τής κρατάει μιά πυξίδα, άπ’ όπου ή Ήγησώ μοιάζει νά διαλέγει ένα κόσμημα. Είναι μιά ήρεμη σκηνή, πού μπορεί νά συγκριθεΐ μέ τήν αιγυπτιακή παράσταση στήν οποία ό Τουταγχαμών είναι καθισμένος στό θρόνο του, ένώ ή γυναίκα του τοΰ διορθώνει τό περιλαίμιο.
. Τό αιγυπτιακό έργο έχει κι αυτό ένα θαυμαστά καθαρό περίγραμμα, άλλά μολονότι ανήκει σέ μιά σπουδαία περίοδο τής αιγυπτιακής τέχνης, είναι μάλλον άκαμπτο καί άφύσικο. Τό έλληνικό ανάγλυφο ξεπέρασε αύτούς τούς άδέξιους περιορισμούς, άλλά κράτησε τή διαύγεια καί τήν ομορφιά τής διάταξης, πού δέν είναι πιά γεωμετρική καί γωνιώδης, άλλά ελεύθερη καί άνετη.
Ό τρόπος μέ τόν όποιο πλαισιώνεται τό επάνω μέρος άπό τήν καμπύλη πού σχηματίζουν τά χέρια των δύο γυναικών, ό τρόπος μέ τόν όποιο αύτές οί γραμμές βρίσκουν τήν άντιστοιχία τους στις καμπύλες τής καρέκλας, ό άπλός τρόπος μέ τόν όποιο τό όμορφο χέρι τής Ήγησώς γίνεται τό κέντρο τής προσοχής, ή ροή των πτυχών καθώς περιζώνουν τό σώμα υποβάλλοντας τή γαλήνη — όλα συνδυάζονται γιά νά συνθέσουν έκείνη τήν άπλή αρμονία πού πρωτογνώρισε ό κόσμος μέ τήν ελληνική τέχνη τοΰ πέμπτου αιώνα.